FOTONIEUWS

Honi ´42-´49  - Herdenking oorlogsslachtoffers Nederlands-Indië - de Grevelingen - 15 augustus 2018

001/283 

   

Een foto opslaan? Klik met de rechtermuisknop en kies opslaan als. Klik op Ok/Opslaan als de juiste map gekozen is.

In de Grevelingen is het vroegere bejaardencentrum Sint-Jan Baptist opgenomen waar veel Indische mensen wonen.
maar uit het hele land waren er gasten. De bijeenkomst was drukker bezocht dan ooit.
Het programma omvatte onder meer:
Welkom door de voorzitter van HONI, Mw. Anneke Schults-Pols *
toespraak door burgemeester Jack Mikkers **
overdenking door de predikant van de Grote Kerk, dominee Ruud Stiemer***
zang van het Honi-koor olv Hans van der Sterren, accordeon Willem van Weelden. De tekst van het lied was door Sunny Soesman aangepast aan het thema van dit jaar
Een lezing door dhr. Rob Haarbosch (Nederlands Indië, 1940) over zijn ervaringen als kind, zijn tocht naar Nederland in '45, en het verblijf hier tijdens zijn jeugd in zeer ongemakkelijke omstandigheden ****
Jennifer van Loon (4e generatie) zong het lied Imagine (all the people), a capella
Het Honi-koor zong oa Het Indisch Onze Vader
Daarna klonk het signaal Taptoe, was er een minuut stilte, Jennifer van Loon en Tony Ernst hesen de vlag, en werd het Wilhelmus gezongen
Journalist Frits Buijs las zijn tekst voor (*****)
De kranslegging volgde, oa door burgemeester Mikkers namens het stadsbestuur
Gerard Smith zong Thank You Lord
Tot slot volgde een bloemendefilé

Na het officiële gedeelte speelde N-Twice muziek om op te dansen, de mensen die in de rij stonden voor het Indisch buffet konden niet wachten en begonnen vast aan de eerste danspasjes.
Later in de middag werd er weer podjo podje gedanst.
Het bleef nog lang gezellig.
De sobats (vrienden) van motorclub Pendarang hielpen ondertussen mee met het opruimen van de stoelen en poseerden bij het geadopteerde monument.

zie ook de Honi-herdenking - 2011, van 2012 en van 2013 en van 2015 en van 2016 en van 2017 
info HONI
©2018 Gerard Monté

Hieronder volgt de tekst van de lezingen (Het uitgesprokene kan afwijken van de gepubliceerde tekst).


*De tekst van voorzitter Anneke Schults

Geachte aanwezigen

Als voorzitter van “ Herdenking Oorlogsslachtoffers Nederlands
Indië heet ik u allen welkom op deze zonnige herdenking van HONI .
Een bijzonder woord van welkom aan alle overlevenden , die de
oorlog zelf meegemaakt hebben en hier aanwezig zijn en hun
familie en nabestaanden, vooral hun kinderen en kleinkinderen.
Een speciaal woord van welkom aan burgemeester Mikkers. Het
bestuur van HONI en onze gehele Indische gemeenschap stelt het
bijzonder op prijs dat u hier aanwezig wilt zijn om samen met ons te
gedenken en onze Indische gemeenschap zo in de gelegenheid stelt
om met u kennis te maken.
De heer Janssen namens de van Neynselstichting
Dominee Ruud Stiemer .
Rob Haarbosch een lid van Honi die hier als spreker het verhaal van
zijn vader wil vertellen en mevr. Haarbosch.
Jennifer van Loon vierde generatie met haar oma.
Frits Buijs en mevr.Buijs
Het Honi-koor o.l.v. Hans vd Sterren met begeleiding van Willem
van Weelden , het Blazersensemble o.l.v. Martijn van Duuren en
Gerard Smit.

Wij zijn hier bijeen rond dit monument om te herdenken. Voor een
aantal zullen de herinneringen terug komen uit de tijd dat men in
het voormalig Nederlands Indië gewoond ,gewerkt en tijdens de
oorlog gestreden heeft voor de vrijheid. De vrijheid voor ons zo
vanzelfsprekend …. het kunnen leven zonder angst , niet hoeven te
vluchten , geen onderdrukking. Wat kunnen wij dankbaar zijn en
wat een voorecht is het om in een land te wonen waar deze
vrijheid mogelijk is.
ALS TEKEN VAN SAAMHORIGHEID DRAGEN WIJ VANDAAG ONZE
BAMBOE SPELD. Het bamboetakje symboliseert het leed, maar ook
de kracht van alle slachtoffers en de vastberadenheid om te
overleven.

Elk jaar kiezen wij rond deze herdenking een speciaal thema. Het
thema van dit jaar is : Blik op de toekomst.
In moeilijke tijden kun je overleven door kracht te putten uit de
gedachte: “Hoe kan ik verder, hoe wil ik verder, wat heeft de
toekomst mij nog te bieden. Maar in elke mens zit een natuurlijke
kracht om te overleven en de draad weer op te pakken.
In de periode van de Japanse bezetting was er de zorg en
onzekerheid over de toekomst : Hoe zal het aflopen met ons, is er
toekomst voor onze kinderen , zie ik ooit mijn man en familie nog
terug? Maar men hield elkaar op de been met over de toekomst te
praten en te dromen .
Spreken over later. Wat gaan we doen als de oorlog voorbij is, waar
gaan wij wonen… wat gaan we koken. De toekomstwensen waren
gebaseerd op het verleden. Zonder verleden bestaat er immers ook
geen toekomst.
In de tijd dat er bijna geen eten was in de kampen , en men altijd
honger had, werd er door de vrouwen gesproken over de lekkerste
gerechten die later klaar gemaakt zouden worden.
Het overleven werd mede mogelijk door de hoop gericht op de
toekomst. Als de oorlog voorbij is, dan…..

Op dit moment na 75 jaar wordt de vraag vaak gesteld:
Hoelang moeten wij nog blijven herdenken? Het is al zo lang
geleden en de generatie die het aan den lijve meegemaakt heeft
sterft langzaam uit.
Wat moeten wij herdenken, waar moet je bij stilstaan.? Wat heeft
het voor zin?
Moet het herdenken in de toekomst geen andere invulling krijgen?
In het herdenken moeten wij niet alleen stilstaan bij de nare
dingen die gebeurd zijn in het verleden, maar ons richten op de
toekomst. Het verleden proberen achter je laten, zonder te
vergeten maar met een positieve blik op de toekomst. We kunnen
niet steeds terugvallen op het leed dat ons aangedaan is tijdens de
Japanse onderdrukking en het daarbij blijven steken in haat tegen
de Jappanners. Bovendien hebben onze kinderen deze ervaringen
niet, maar kennen ze alleen de verhalen .
Zonder te vergeten wat er in het verleden gebeurd is zullen wij ons
in de toekomstige herdenkingen meer moeten richten op de vraag:
“Hoe maak je de jeugd bewust wat hun bijdrage kan zijn om te
voorkomen dat er in de toekomst weer een oorlog uitbreekt.” Wat
betekent vrijheid eigenlijk , die zo vanzelfsprekend lijkt.?
Ik denk dat de basis ligt bij het respect bij te brengen voor de
ander. Ieder in zijn waarde te laten en te respecteren om wat hij of
zij is. Acceptatie en respect voor andere leefgewoontes, ander
uiterlijk, andere taal, andere godsdienst , zonder te oordelen of te
veroordelen.

Daarnaast hen bewust maken wat de gevolgen kunnen zijn als men
geen respect heeft voor de ander.
Ik ben er trots op dat ik als voorzitter van HONI samen met u allen
deze herdenking kan vieren en dat onze kinderen en kleinkinderen
hier in vrijheid kunnen opgroeien.
Ik wens u een goede herdenking.
(c) Anneke Schults  /gerarddenbosch



**De tekst van de lezing van de burgemeester

Geachte aanwezigen,

Graag dank ik de Vereniging HONI 42-49 dat ik namens het
stadsbestuur van ’s-Hertogenbosch kort het woord tot u mag
richten. Dat doe ik hier ook heel graag. Het afgelopen jaar heb
ik mogen ervaren dat het herdenken in ’s-Hertogenbosch een
bijzondere plaats inneemt, en uw aanwezigheid vandaag – in
grote getalen – bewijst de waarde van ook deze herdenking.
Fijn dat u vandaag de weg naar deze bijzondere plek hebt
weten te vinden. Een stukje Bossche grond, waar plaats is voor
herdenken en voor bezinning.

Vandaag herdenken wij de capitulatie van Japan, 73 jaar
geleden. Het was het einde van de Tweede Wereldoorlog in
Zuidoost Azië en daarmee het einde van zes jaar waarin de
wereld in oorlog verkeerde. Voor Indonesië werd deze zware
periode gevolgd door een langdurige onafhankelijkheidsstrijd.
Op veel plaatsen vandaag herdenken we de slachtoffers die het
grootste persoonlijke offer hebben moeten brengen. We
herdenken ook de slachtoffers die ook hier vandaag aanwezig
zijn: mensen die hebben geleden en tot op de dag van vandaag
lijden– meestal in stilte. Het is goed dat we vandaag
gezamenlijk ‘herdenken’ en ‘gedenken’.

Blik op de toekomst! Rond dit thema zijn we
vandaag bijeen. Een thema waar hoop uit spreekt. Een thema
waar iedereen hetzelfde over denkt, waar niemand ook een
andere opvatting over kán hebben. De toekomst behoort
centraal te staan, maar u bewijst vandaag dat dat altijd dient te
gebeuren met oog voor het verleden. Uw eigen verleden, maar
ook ons gezamenlijk verleden.

In ons deel van Europa hebben we al meer dan 70 jaar vrede
en stabiliteit, maar in andere delen van de wereld zuchten
mensen nog onder het juk van gewapende conflicten en
onderdrukking. Dagelijks vallen slachtoffers. Moedeloosheid
krijgt soms de overhand. Hoe hopeloos en donker een situatie
ook lijkt, er zijn altijd lichtpuntjes. Mensen die zich verzetten
tegen hun onderdrukking. Bevrijders die huis en haard verlaten
om andermans veiligheid te bevechten. Mensen die met gevaar
voor eigen leven de vrijheid en de internationale rechtsorde
dienen. Ook nu. Zij verdienen groots respect.

Blik op de toekomst is een treffend thema, als we denken aan
de eerste en tweede generaties Nederlands-Indische
repatrianten en Molukkers, die hun Indische verleden en die
geschiedenis volop overdragen aan volgende generaties. Noem
het de boodschap van die generaties aan onze jeugd, onze
toekomst. Waar we állemaal worstelen – niet alleen hier – met
het overbrengen van onze geschiedenis aan generaties die
daar meer afstand tot voelen, is het goed om te zien dat HONI
die waarde goed begrijpt. Ons land - en ook ’s-Hertogenbosch -
denken na over de wijze waarop we de boodschap van ons
verleden juist een toekomst willen geven. HONI weet op
treffende wijze die betrokkenheid te houden bij jongere
generaties. De eerdere adoptie van dit monument door de
Indische jongerenorganisaties Darah Ketiga (letterlijk: de derde
generatie) is daar een intrigerend voorbeeld van. Met kennis
van de eerste generaties moeten zij verder bouwen en zoeken
naar invullingen die de jonge generatie en zelfs nieuwe
generaties aanspreken. Het is daarbij niet de vraag óf we
herdenken, maar hóe we blijven herdenken. Vanuit een
bundeling van krachten, vanuit eensgezindheid en vanuit de
vaste overtuiging dat we ook de komende generaties inhoud
kunnen geven aan waardige herdenkingen. Dat zijn we huidige
en toekomstige generaties ook verplicht.

Als we hier over de toekomst praten komt bij mij het woord
verbroedering boven. Verbroedering uit het verleden, na een
pijnlijke, langdurige en gewelddadige scheiding van wegen
tussen Indonesië en Nederland. De meer recente politieke en
morele aanvaarding van de onafhankelijkheidsdatum 17
augustus dwong nationaal en internationaal groot respect af.
Een heel klein puzzelstukje in die immense puzzel die de
wereldvrede zou moeten realiseren. Werken aan wereldvrede
en veiligheid is een kwestie van doorzetten. Van lange adem.
Het kost heel wat tijd en energie voordat landen die verscheurd
zijn conflicten er weer bovenop zijn. Maar daarbij moeten we
doorzetten en hoop houden. Wereldvrede moet ons streven
blijven.

Blik op de toekomst; hoopgevend en krachtig. Woorden bij
een klein monument. Een monument dat groots is in zijn doel.
Dit monument draagt bij aan de beleving van onze
geschiedenis. Het monument staat symbool voor kleine en
grote verhalen: verhalen van kinderen, vrouwen, mannen en
militairen. Om ons gemeenschappelijke verleden levend te
houden, met als blik op de toekomst van oudere, onze en
jongere generaties te bewerkstelligen, hebben wij ook
momenten bij monumenten nodig. Want samen willen en
kunnen en moeten wij stilstaan bij een gezonde en veilige
toekomst van onze samenleving. Bezinning gaat daarbij vooraf
aan de juiste vorm van strijd. Strijd die we vooral moeten
voeren om onze jongere generaties het verleden te schetsen.
Daarom ben ik blij hier vandaag ook de inbreng van de 3 e en 4 e
generatie te mogen zien.

Dames en heren, we zeggen het zo gemakkelijk: ‘laten we
lessen trekken uit ons verleden’. Vandaag zou ik op deze plaats
willen zeggen: ‘zorg dat we alle verhalen kunnen blijven
vertellen, en laten we vrijheid koesteren en de wereldvrede als
doel blijven houden; hoe klein onze bijdrage daaraan ook zál en
kán zijn.

Ik wens u vanmiddag nog een goede viering en een fijn
samenzijn. Dank u wel!
(c) burgemeester Jack Mikkers  /gerarddenbosch

***
De tekst van ds. Ruud Stiemer

Dames en heren,

Vorige week dinsdagmiddag kwam de Oecumenische Gespreksgroep bij elkaar, in St. Jan Baptist, de benedenzaal hier in De Grevelingen. Elke eerste dinsdag in de maand gaan we met elkaar in gesprek over thema’s die raken aan ons leven en geloven. Dinsdag de 7e spraken we onder meer over deze herdenking bij het monument, vandaag. Een deel van de kring bestaat uit Indische en Molukse Nederlanders, bewoners van De Grevelingen, ‘inwonende’ en ook bewoners uit de ‘aanleun’.

De één vertelde zijn verhaal en dat riep verhalen bij andere op. Over de groepen gewapende jongeren die met grof geweld tekeergingen. De ervaringen van angst en onzekerheid. ‘Ik praat er liever niet over’, zei een van de deelnemers. ‘Ik heb zoveel gezien en gehoord. De beelden en stemmen en geluiden. Alsof het de dag van gisteren was’.

Een ander zei: ‘We zijn ternauwernood ontsnapt’. Mijn moeder moest met vijf kinderen vluchten en met 1 koffer. Op de kruispunten van de straten waren wegversperringen, steeds hielden we ons hart vast: zijn het vijanden of vrienden. Mogen we verder of niet….?’
Een ander lid van onze kring vertelde dat haar broer werd opgepakt en vermoord. ‘Zijn lichaam hebben ze nooit meer teruggevonden.’

De gebeurtenissen van toen draag je met je mee. Als littekens, die behoorlijk kunnen schrijnen, wanneer de herinneringen worden opgeroepen.

We verbonden al die ervaringen met de woorden van de schrijver van het Bijbelboek Prediker. Hij schrijft: ‘alles heeft zijn tijd’. Velen kennen deze Bijbeltekst door de song van de Amerikaanse band The Byrds uit 1965, ‘To everything, there is a season, turn, turn, turn.’

‘Er is een tijd om te baren en een tijd om te sterven,
een tijd om te planten en een tijd om te rooien. (…)
Er is een tijd om te huilen en een tijd om te lachen,
een tijd om te rouwen en een tijd om te dansen.(…)
Er is een tijd voor oorlog en er is een tijd voor vrede.’

Wat raakt u in die tekst vroeg ik aan de deelnemers. De een zei: ‘Na de moeilijke periode van toen, hebben we de draad van het leven weer kunnen oppakken’. Na zware tijden, kwamen er betere tijden.
Een ander zei: ‘In de oorlog was ik een tiener, mijn tienerjaren zijn erdoor getekend, maar gelukkig heb ik na die tijd van oorlog, een tijd vrede leren kennen’.
Een ander voegde er aan toe: ‘Het is goed om te rouwen, om daar tijd voor te nemen. In het verleden hebben we het misschien wel te veel weggestopt, ‘niet over praten’, je moest verder gaan’. Ik heb dat pas later moeten leren, om te rouwen. Maar gelukkig is er na de tijd van rouwen, ook een tijd van dansen’. En, weet u dominee, wij Indische mensen en wij Molukkers, wij dansen graag!

Voor Prediker is het duidelijk dat wij, mensen, de tijden niet naar onze hand kunnen zetten. Ook al proberen we dat uit alle macht. Maar, hij ziet het als een teken van wijsheid wanneer je de verschillende tijden kunt onderscheiden en zo leert te leven, dat je in moeilijke tijden hoop houdt, en in mooie tijden je zegeningen telt……
Dat is iets dat hij zijn lezers meegeeft, in het bijzonder de jongere generatie…, zij die de toekomst nog voor zich hebben, zij die het leven nog moeten leren kennen zijn met zijn bergen en dalen, met toppen die tot aan de hemel raken en donkere diepten van het bestaan.

Die levenservaring, die ook u kent - in moeilijke tijden hoop houden en in mooie tijden je zegeningen tellen – mag u doorgeven aan generaties van vandaag en die nog komen; de ervaring van angst en hoop, van vallen en weer opstaan, van overleven onder moeilijke omstandigheden, opdat we er in onze tijden moed uit kunnen putten en hoop…en het leven vieren!

Ik dank u.
(c) Ruud Stiemer   /gerarddenbosch



****De tekst van dhr. Rob Haarbosch

Mij werd door Anneke Schults gevraagd om op deze bijeenkomst met als thema
'BLIK OP DE TOEKOMST' een positief verhaal te vertellen. Ik kreeg die vraag
omdat ik haar vorig jaar een stuk had laten lezen over het Mobilisatie-Oorlogskruis
dat mijn vader bijna 73 jaar na zijn dood in Indië mocht ontvangen.
Vertellen over de oorlog in Indië heeft natuurlijk weinig positiefs of is nauwelijks
toekomst gericht, maar ik kan wel als persoonlijk voorbeeld laten zien hoe je vanuit
een uiterst moeizaam begin van het leven met veel ontberingen en tegenslagen toch
gelukkig kunt worden en voor jezelf en later ook voor jouw gezin een mooie toekomst
hebt kunnen opbouwen. Daarvoor moet ik toch echt eerst terug naar het minder
mooie deel van mijn leven. Want de oorlog en de gevolgen daarvan, hebben wel mijn
leven sterk beïnvloed.

HET BEGINT ALLEMAAL IN NEDERLANDS-INDIË.

Mijn naam is Rob Haarbosch. Ik ben geboren in 1940 in Batavia als kind van een
Nederlandse vader en een moeder met Indische roots. Ook was er in het gezin nog
een 4 jaar oudere dochter. Mijn vader was hoofdboekhouder bij een grote
verzekeringsmaatschappij en in zijn vrije tijd een zeer verdienstelijk hardloper (daar
kom ik later nog op terug). Hij werd in het begin van de oorlog, zoals zoveel mannen,
onder de wapenen geroepen als stadswacht in dienst van de KNIL. Ik heb helaas
geen enkele herinnering aan mijn vader omdat hij in 1942 werd opgepakt en op een
voor mij nog steeds onbekende plek werd geïnterneerd. Een handjevol foto's van
hem is alles wat rest.

Mijn moeder, zuster en ik werden ook in 1942 opgepakt en gevangen gezet in
Bandoeng. Hoe lang we daar bleven weet ik niet, maar via een tussenkamp (Karees)
belandden wij uiteindelijk in het beruchte Tjideng Kamp dat onder leiding stond van
de misdadige, wrede, aan maanziekte lijdende, kolonel Sonei. Sonei gedroeg zich
meedogenloos, liet vrouwen en kinderen en vaak ook zieken urenlang in de hitte op
appèl staan, verminderde constant het al karige rantsoen van een kopje rijst en een
boterham of liet zelfs de gevangenen voor straf hun eigen eten begraven etc. Een
aantal van U zal dit vast wel herkennen.
Mijn moeder had het moeilijk, was vaak ernstig ziek, had o.a. grote tropische zweren
en dus heeft mijn 4 jaar oudere zus veel voor mij moeten zorgen. Toen mijn moeder
weer eens geruime tijd in het hospitaal lag, trok een onbekende, kinderloze dame
zich gelukkig ons lot als 2 verloren, en dus bijna kansloze, kinderen aan.

Het laatste jaar in kamp Tjideng was ik 5 jaar en ik kan mij nog vaag herinneren dat
ik altijd honger had en niets had om mee te spelen. Veel mensen waren ziek en er
gingen steeds meer dood. Mijn moeder zat stiekem uren bij het gedek in de hoop via
de lokale bevolking buiten het kamp aan wat voedsel te komen of een daar
loslopende kip te lokken. Overigens iets waar zeer zware straffen op stonden. Ook
wij drieën waren er aan het eind van de oorlog niet best aan toe. Dat is waarschijnlijk
de reden dat wij al als eersten in december 1945 gerepatrieerd werden met de
Nieuw-Amsterdam.

Vlak voor vertrek kreeg mijn moeder via het Rode Kruis te horen dat mijn vader
tijdens een scheepstransport met het Helleschip de Junyo Maru op weg naar de
Pakan Baroe Spoorlijn was getorpedeerd en omgekomen.

Op dat kleine transportschip van 5000 ton, dat geen Rode Kruis tekens droeg en dus
een legitieme prooi was voor geallieerde oorlogsschepen, waren 6500 gevangenen,
nl. 2300 Nederlandse, Britse en Australische krijgsgevangenen en 4200 Romusha's
(Javaanse dwangarbeiders) als haringen in een ton samengeperst. Ik kan en wil ik
mij geen voorstelling maken van hoe het er op dat schip aan toe moet zijn gegaan.
Op 18 september 1944 slaat het noodlot toe en torpedeert de Engelse onderzeeboot
H.M.S.Tradewind de Junyo Maru. De gevolgen zijn verschrikkelijk. Van de 6500
gevangenen verdrinken direct (of worden door de Japanners alsnog van de vlotten
afgeslagen of gedood) 5620 !!! gevangenen. Het is 's-werelds grootste, vrijwel
onbekende, scheepsramp aller tijden. Deze ramp staat op een indrukwekkende
manier beschreven in het boek "Eindstation Pakan Baroe" geschreven door Henk
Hovinga.
Vorig jaar ontving mijn vader postuum het Mobilisatie Oorlogskruis. Nabestaanden
van familieleden, die in Indië onder de wapenen werden geroepen en onder dezelfde
omstandigheden als mijn vader zijn omgekomen, hebben ook recht op deze postume
onderscheiding. U kunt hier meer informatie over vinden op Tjidengkamp.nl.

OP WEG NAAR NEDERLAND.

Het aan boord gaan van de Nieuw-Amsterdam verliep niet zonder problemen. De
open vrachtwagen die ons naar Tandjong Priok moest brengen werd beschoten door
door Soekarno en consorten, opgehitste jongelui (Pemuda’s) en wij moesten weer
terug naar het kamp. Opnieuw naar de Jappen, maar nu door hen "beschermd". Een
nieuwe poging lukte wel en wij kwamen toen terecht op een Canadees oorlogsschip
dat ons naar Singapore bracht waar de Nieuw-Amsterdam aan de kade lag.

De zeereis verliep aanvankelijk voorspoedig. In Port Saïd kregen wij voor het eerst
weer wat fatsoenlijke, nieuwe kleding en voeren toen weer verder.
Daarna begon pas echt de ellende. Een zeer besmettelijke mazelen epidemie brak
uit op het schip welke heel veel, nog sterk ondervoede, kinderen trof. Wij werden
meteen geïsoleerd, in stapelbedden 2 hoog gelegd, soms met 3 in elk bed.
Bovendien kregen velen net zoals ik longontsteking en na een zware storm in de Golf
van Biskaje werd iedereen ook nog eens erg zeeziek. Ik heb later gelezen dat een
dertigtal kinderen, waartoe mijn zus en ik ook behoorden, de reis alleen hebben
overleefd omdat wij net op tijd medische hulp kregen in Southhampton. Amsterdam
hadden velen van ons waarschijnlijk niet gehaald. Ruim dertig kinderen hebben de
reis niet overleefd. Ik was 5 jaar en woog iets meer dan 12 kilo.

NEDERLAND.

Wij hadden uiteindelijk Nederland gehaald en werden in eerste instantie opgevangen
door een broer van mijn vader, zijn vrouw en 3 wat oudere kinderen. Zij woonden
ergens 2 hoog in Amsterdam-Zuid en konden ons drieën nauwelijks herbergen. Wij
bezaten niets: geen geld, geen identiteitspapieren, alleen de kleren die we in Port
Saïd ontvangen hadden. Dus ook geen steun en geen voedselbonnen. Wel konden
we naar de centrale gaarkeuken. Ons verhaal konden we ook niet kwijt.

Wij kinderen op de scholen niet en de ouderen niet bij de Nederlanders want die
hadden net de hongerwinter achter de rug en wij in Indië hadden toch geen kou
geleden of er waren toch altijd genoeg bananen. U herkent dat wel.

Na een tijdje kregen we gelukkig toch onderdak in een flatje aan de Herculesstraat in
Amsterdam. Hoe we eten en wat warme kleren hebben kunnen kopen of gekregen
weet ik niet. Mijn zus en ik konden voor het eerst in ons leven naar school en het
leven leek zich te normaliseren. Een goede toekomst in Nederland lonkte.
Helaas duurde dit maar kort. Mijn moeder was nog steeds niet in orde, had moeite
het verlies van haar man te verwerken, zag financieel niet in hoe ze haar 2 kinderen
moest grootbrengen en te eten geven, kon nergens met haar verhalen en haar grote
verdriet terecht en raakte ernstig depressief. Ze werd opgenomen in de Valerius-
kliniek in Amsterdam en er moest een oplossing komen voor mijn zus en mij.

Mijn zus ging terug naar de broer van mijn vader en is daar nooit gelukkig geweest.
Sliep b.v. jarenlang in het kolenhok op zolder, want er was verder geen plaats. Ze
was gewoon teveel.
Ik ging naar een zuster van mijn moeder in Hilversum. Die tante was ook als weduwe
teruggekeerd uit een ander jappenkamp in Indië en had niet alleen de zorg voor haar
3 kinderen, maar ook voor 2 jongens van een zus die in Indië was achtergebleven én
voor een mij onbekend weesmeisje. Ook die tante had natuurlijk ernstige klappen
gehad, leed bovendien aan een ernstige vorm van godsdienstwaanzin en was totaal
niet in staat dit uitgebreide gezin met 7 kinderen en weinig geld te runnen.
Ondertussen ging ik als jongetje van 7 af en toe alleen vanuit Hilversum met trein en
tram naar Amsterdam om mijn moeder te bezoeken. Dan zag ik daar ook af en toe
mijn zuster. Een band met mijn zuster, die in het kamp zo goed voor mij gezorgd had,
kreeg zo weinig kans.

Na een klein jaar kreeg mijn moeder een weekend verlof en mijn zuster en ik
mochten met haar naar ons flatje in Amsterdam. Die zaterdag waren we eindelijk als
gezin weer samen.

Helaas duurde dat geluk maar 1 dag. Mijn moeder had stiekem in de kliniek pillen
verzameld en besloot die pillen die zaterdagnacht in te nemen. Zij schreef dat zij
geen uitweg zag uit haar lijden, niet wist hoe ze ons op moest voeden en zonder geld
ons een goede toekomst moest geven. Drie jaar na de oorlog had de kamptijd alsnog
zijn wrede tol geëist. Mijn zus en ik werden toen plotseling weeskinderen.
Ondergebracht bij familie. Wij bezaten niets meer.

Ik zal niet verder gaan met een beschrijving van mijn leven direct daarna. De tijd bij
mijn tante was rampzalig. Een Assepoester-achtige behandeling, jarenlang voetveeg
van de familie, slagen met een rietje, voor straf voor de voordeur slapen, huiswerk
deed ik ’s nachts stiekem onder de dekens met een zaklantaarn etc. Ik zal U de
details besparen. Ook hier had de oorlog een kwalijke rol gespeeld.

Echter het thema van deze herdenking vandaag luidt " Blik op de Toekomst". Voor
mij bleek er in die moeilijke periode uiteindelijk toch uitzicht op een mooie toekomst.
Als alles tegen lijkt te zitten, gebeuren er gelukkig toch vaak ook positieve dingen.

Op mijn 15-de werd ik mede dankzij ingrijpen van een psychiater bij een drietal
andere pleeggezinnen ondergebracht. Eerst telkens voor drie maanden; later voor
onbepaalde tijd.
Op mijn 16-de ontmoette ik op school een 14 jarig meisje dat mijn jeugdliefde werd
en nu nog steeds mijn vrouw is. Door haar en de liefdevolle opvang van haar ouders
die mij meteen als een zoon behandelden, kreeg ik weer vertrouwen in het leven en
hoop op een mooie toekomst.

Een andere positieve ontwikkeling was het feit dat men in 1952 in de kluizen van de
verzekeringsmaatschappij in Batavia waar mijn vader werkte, een behoorlijk pakket
aandelen, een postzegelverzameling, een fotoalbum, geboorteaktes, diploma’s en
wonderlijk genoeg een paar spikes (hardloopschoenen) had aangetroffen. Op die
oude spikes van mijn vader ben ik 20 jaar later nog schoolkampioen van Hilversum
op de 1500 meter geworden en 30 jaar later nog in de prijzen gevallen bij
hardloopwedstrijden bij de Koninklijke Luchtmacht. Ik koester en poets die schoenen
nog steeds.

Ik had dus nu een lieve vriendin, fijne aanstaande schoonouders en geld om te gaan
studeren aan de TH te Eindhoven. Eindelijk kon ik aan een normaal leven beginnen
en conform het thema van vandaag mijn Blik richten op mijn Toekomst: trouwen, een
baan, kinderen etc. Met andere woorden gelukkig worden. En dat is gelukt!!!

Overigens wil ik U graag nog een dierbare anekdote vertellen. Ik heb U aan het begin
verteld dat mijn moeder in het kamp in het hospitaal was opgenomen en dat een
wildvreemde dame zich over mijn zuster en mij had ontfermd. In 1977 kwamen mijn
gezin en ik terug uit Peru en wij vestigden ons in Son. Hier wilden wij lid worden van
een badmintonclubje en ik stelde mij de eerste avond netjes voor aan de leden.
Bij het noemen van mijn naam komt plotseling een dame naar mij toe, die mij vraagt
of ik echt Robbie uit Indië ben. Dat was de dame die ons leven heeft gered in kamp
Tjideng. Een ongelooflijk, ontroerend moment waar ik nog vaak aan terugdenk.

DE MOOIE TOEKOMST DIE IK TOEN VOOR ME HAD, WORDT NU WELISWAAR
ALLEEN MAAR KORTER, MAAR DAARENTEGEN IS EEN HEEL GROOT DEEL
VAN MIJN VERLEDEN HEEL MOOI GEWEEST.

Dank U voor Uw aandacht.
(c) Rob Haarbosch  /gerarddenbosch



*****De tekst van Frits Buijs

Twijfelindo's

"Dat je er misschien niet Indisch uitziet, maakt je niet minder Indisch."
Ik zal u maar meteen geruststellen: deze uitspraak gaat niet over mij. Ik ben nog
Hollandser dan een Totok, geboren op ruim 10 kilometer van de plek waar we nu staan.
De uitspraak staat op de cover van het boek Twijfelindo, dat vandaag 15 augustus op de
de kop af twee jaar geleden is verschenen. Met bijna 500 pagina's is het een echt
salontafelboek. Het is groot, dik, met een mooie aansprekende foto op de voorkant.
Hopelijk blijft het niet op de salontafel liggen maar wordt er ook echt in gelezen.

Twijfelindo bevat ruim driehonderd foto's van en interviews met 2e oen 3e generatie indo's,
veelal jongeren tussen 16 en 30 jaar die op de een of andere manier een Indische
achtergrond hebben.
Mijn vrouw is zo'n Twijfelindo (een kwart Indisch) en mijn dochter, blonde haren, lange
benen, groene ogen is nog twijfelachteriger.
Het boek is een uitvloeisel van een project dat in 2011 is gestart. Het doel was kinderen op
de basisschool meer bewust te maken van de koloniale geschiedenis en hoe deze
doorwerkt in het klaslokaal. Kun je zien waar je klasgenootjes vandaan komen? Wat is zijn
of haar achtergrond?
In feite gaat het project over identiteit. In hoeverre zijn jongeren zich bewust van hun vaak
'verborgen' identiteit'? Want je kunt niet aan iedereen zien welke voorouders hij of zij heeft.
De blonde Manon is even Indisch als de donkere Anyda.

Ben je Indisch als je rijst met een lepel eet? Of als je spieren zo lang zijn dat je
gemakkelijk kunt jongkokken? Of (zeker de afgelopen weken) een goeling in bed wilt
hebben?

Ook koningin Maxima heeft zich eens de vraag gesteld of dé Nederlandse identiteit
bestaat. Volgens haar is Nederland te veelzijdig om in één cliche te vangen. We zitten niet
allemaal om half zes aan tafel met een bord aardappels, groentes en vlees. Sommige
mensen eten hun boontjes liever met sambal goreng telor of met sate kambing.
Waarschijnlijk is het in dit gezelschap een overbodige mededeling, maar ik weet uit eigen
ervaring hoe lekker een bord nasi goreng als ontbijt kan zijn.

Eten blijkt voor veel Twijfelindo's belangrijk te zijn. Op de vraag wanneer zij zich juist
Indisch voelt, antwoordt Jilly, 24 jaar: "Ik houd onwijs van pittig eten; mijn vrienden veel
minder."
En Betty, 20 jaar, voelt zich vooral Indisch als ze kan koken. "Lekker lang in de keuken
staan. Gastvrij zijn als vrienden op bezoek komen. Eigenlijk altijd teveel. Teveel eten en
teveel zorgen."

En inderdaad: ze eten allemaal rijst met een lepel.
Maar enkel met nasi goreng en een sateetje houd je de Indische cultuur niet levend.
Katinka voelde zich echt Indisch toen ze de voorstelling Daar werd wat groots verricht van
Diederik van Vleuten zag. "Al die verhalen, die ik ook van mijn familie kende", zegt ze in
het boek.

Ik zag die voorstelling in het voorjaar van 2011 samen met mijn schoonouders in het oude
theater Bis. Mijn schoonvader Bob, een 'geen-twijfel-mogelijk-Indo', beleefde die
voorstelling heel intens. Zijn dank aan Diederik van Vleuten voor al die verhalen was zo
groot dat we na het sluiten van de bar vriendelijk verzocht werden om het gesprek maar
buiten voort te zetten.

De dag erna stond de volgende reactie op de site daarwerdwatgrootsverricht.nl: "Ik kom
net terug uit je voorstelling in het Koningstheater in Den Bosch. Ik heb 2 uur lang aan je
lippen gehangen, maar nog aangrijpender vond ik de oude man recht achter mij in de zaal,
die hoor- en zichtbaar een deel van zijn jeugd herleefde.
Ik ken de man in het geheel niet, maar na afloop kon ik niets anders dan mijn diepe
respect betuigen voor het feit dat hij uberhaupt in de zaal zat. Het raakte me heel diep.
Ik ben zelf als 31-jarige hoogopgeleide yup een typisch product van het huidige
geschiedenis-onderwijs. Dank dat je mijn perspectief op scherp hebt gezet. Het woord
veteraan, of oorlogsslachtoffer, heeft voor mij vanaf vanavond een nieuwe betekenis
gekregen."

Eten nodigt uit tot verhalen. En zo zou Indisch eten moeten uitnodigen tot Indische
verhalen. Maar uit het boek Twijfelindo blijkt dat de oma's vaak beter konden koken dan
dat de opa's konden of wilden vertellen.
"Mijn familie heeft nooit over het leven in Nederlands-Indie gesproken."
of "Nee mijn grootvader vertelde eigenlijk niets over vroeger. Hij sprak ook niet over de
oorlog of over zijn ouders." Zomaar twee opmerkingen van 3e generatie Twijfelindo's.
En het moet gezegd, niet alle verhalen over het Indische verleden kunnen aanspraak
maken op de tag of het label: Gezellig, Knus of Plezierig.

Gelukkig heeft mijn schoonvader zijn levensgeschiedenis uiteindelijk wél op schrift gesteld.
Een lijvig boekwerkje met als titel Vertel nog eens van vroeger.
Alles over zijn jeugd ten tijde van Tempo doeloe, als jongetje in het vrouwenkamp en de
overplaatsing naar het jongenskamp, de bersiap, maar ook hoe hij als jongeman met de
handschoen trouwde en als KPM-loods in Tandjong Priok, de haven van Jakarta werkte.

Vertel nog eens van vroeger - want juist vanuit het verleden kunnen we een blik op de
toekomst werpen.
(c) Frits Buijs /gerarddenbosch