FOTONIEUWS

Gedenkplaats Haaren op Haarendaal - herdenking en opening van het seizoen - 11 mei 2019

+ 31/8/2019 brand verwoest een groot deel van het gebouw
+ 7/9/2019 bijeenkomst over het Englandspiel in gemeenschapshuis Den Domp in Haaren
+ 14/9/2019 Vriendendag voor sponsoren met de trailer van de documentaire van Ellen van Kempen

+ 18/4/2019 kranslegging   + 26/4/2019 Een lintje voor Cees van Roessel
+ 5/7/2019 expositie in het Nbr. Museum - Het gezicht van Gestel - Gijzelaars van Beekvliet 1942 - 1944
+ 17/7/2019 foto's van een van de rondleidingen  

+ 28/4/2021 kranslegging bij de "Poort der Zuchten" door scholieren uit Haaren

+ 19/4/2022 kranslegging bij de poort van de Gedenkplaats Haaren door basisscholieren  (onderaan)


---------------------------------------------------------------------------------------

+ 31/8 brand verwoest een groot deel van het gebouw

Foto's van de dag erna. De kapel en het atrium (voorruimte) zijn gespaard doordat de brandweer de gang ernaartoe op twee plaatsen door heeft laten breken zodat de brand in geen geval daar kon komen.
In het Atrium was een expositie over de Duitse gevangenis op Haarendael in WOII en die spullen zijn veilig gesteld en afgevoerd.
Een aantal belangrijke spullen uit andere ruimtes zijn inmiddels ook afgevoerd. Vermoedelijk zijn de andere exposities (Englandspiel, Oorden van bang wachten) helemaal verloren gegaan, net als de presentaties (herkomst gevangenen en gijzelaars, fusillade Gorp&Roovert) in de genoemde gang. De bijzondere plafondtekeningen in deze gang zijn ook grotendeels weg. De aan die gang grenzende "verhoorkamer" en "dokterskamer" zijn gespaard gebleven zij het met waterschade.
De ontvangkamer met een aantal boeken is ook als verloren te beschouwen, dit was de kamer van de rector van het seminarie. De cel 71 die een indruk gaf van het verblijf van de gevangenen lijkt gedeeltijk in orde. Een muur van dit gebouw is gedeeltelijk ingestort.
Over de aula (gymzaal in de tijd van Cello) is weinig te zeggen (lijkt redelijk intact), De ruimte van de Raamse Hoek, de rechterkant van het hoofdgebouw (ontmoetingscentrum in de tijd van Cello) is helemaal weg.
Over de voormalige bibliotheekruimte, die daar aangebouwd was, is niet bekend hoe die er aan toe is. (Er stonden geen boeken.)
Het terrein wordt afgezet, is niet meer toegankelijk en er komt bewaking.
De brand was in Vught en in Esch te ruiken.
De pupillen en zorgmedewerkers van Cello die van hier naar Sparrendaal verhuisd zijn konden van daar de brand in hun vroegere woonoord waarnemen.
Info over het waarom van de Gedenkplaats, zie hieronder.


+ 7/9 aanvulling - foto's gemaakt tijdens het veiligstellen van spullen en boeken.
In de afgelopen week zijn er meerdere branden/brandjes geweest doordat bepaalde plekken wegens instortingsgevaar moeilijk bereikbaar waren.
Op luchtfoto's is te zien dat het dak van de bibliotheek weg is, een betonnen vloer van de eerste verdieping is zichtbaar geworden. De bovengenoemde exposities zijn inderdaad verloren gegaan.
De maquette van Beekvliet waar in de oorlog ook gijzelaars (gedeeltelijk afkomstig uit Haarendael) gezeten hebben is bewaard gebleven en opgeslagen. Navrant is dat van "Beekvliet" alleen het voorgebouw over is gebleven, door brand zijn de andere gebouwen en kapel verloren gegaan.

+ 10/9 weer een brand op Haarendael in de vleugel tussen het hoofdgebouw en de kapel, vlakbij de aula (gymzaal in de tijd van Cello, oorspronkelijk in het seminarie toneel-/muziekzaal). De brand, ontstaan in een rieten plafond, kon snel bedwongen worden doordat de binnentuin nu gemakkelijker bereikbaar is door de weggebroken gang.
De aula, aangebouwd met een tussenruimte en een brandmuur, bleef wederom gespaard.

Op sommige plaatsen wordt Haarendael een klooster genoemd, dat was het niet, het was een groot-seminarie, oa Peerke Donders studeerde hier. Het hoofdgebouw is uit 1839, de U-vorm (zie de foto's hieronder) is grotendeels verbrand, deels ingestort. De (tweede) kapel met voorruimte (atrium) is net als de U-vorm een rijksmonument.
Latere vleugels zijn uit oa 1936, die vleugels zijn ook verbrand doordat de wind die kant op stond.
Huize Gerra, naast de bekende stenen poort (de Poort der Zuchten - analoog aan de Brug der  Zuchten in Venetië) aan de N65, is ouder. Het was de woning met kapel van de bisschop die na het herstel van de Bisschoppelijke Hiërarchie nog niet in Den Bosch mocht wonen. Op het naastgelegen landgoed Haarendael is later het groot-semenarie gebouwd.

De geplande bijeenkomsten op 7 sept. (over het Englandspiel - zie onder) en 14 sept. (Vriendendag - zie onder) kunnen hier in ieder geval niet meer plaatsvinden.

(c) Gerard Monté 2019

-----




+ 19/10/2019 Luchtfoto's van Peter Franken - Haarendael na de brand

(c) foto's Peter Franken

-----

+ 7/9/2019 bijeenkomst over het Englandspiel in gemeenschapshuis Den Domp in Haaren

De bijeenkomst zou eigenlijk plaatsvinden in Haarendael maar door de brand in de Gedenkplaats (zie boven) kon die daar geen doorgang vinden.
De organisatie was in handen van Adri Wijnen van de stichting Onderzoek Englandspiel S.O.E.
- Verwelkoming door Coen Hijszeler, voorzitter SOE, een lezing (in het Engels) over agent Ben Ubbink door familielid Jonathan Graham, John Brosens (auteur “Sprong naar het Duister”) vertelde over Pieter Dourlein die met Ben Ubbink vluchtte uit Haarendael, Adri Wijnen een bijzonder verhaal over Klaas van de Bor,  en Adri Wijnen vertelde over de voortgang van het onderzoek door Stichting SOE en over bewijzen over het verraad in het Englandspiel.

(c) Gerard Monté 2019

-----

+ 14/9/2019 Vriendendag voor sponsoren met de trailer van de documentaire door Ellen van Kempen.

De Vriendendag van de Gedenkplaats kon vanwege de brand op Haarendael daar niet plaatsvinden maar werd ook gehouden in Den Domp aan de Kerkstraat in Haaren.  [Een domp is de centrale as van een karrenwiel]

...

(c) Gerard Monté 2019

----------
----------

+ 11/5/2019
foto's van de jaarlijkse herdenking van de Tweede Wereldoorlog
en opening van het expositieseizoen van de Gedenkplaats Haaren 1940-1945
met o.a.
interim-voorzitter Jan van Kollenburg, waarnemend burgemeester Yves de Boer van Haaren, en de beoogd nieuwe voorzitter van de Gedenkplaats -de huidige burgemeester van Sint-Michielsgestel- Jan Pommer.
Daphne, Juul, Pleun, en Imke van een Haarense basisschool staken de herdenkingskaars aan en lazen gedichten over de oorlog voor die ze op bloemen geschreven hadden.
Mariette Denissen-Schuurmans las een gedicht voor na een toelichting vooraf door Paulien Steggink.
De muzikale intermezzi werden gespeeld door blaaskapel De Knoestjes uit Esch.
Na de herdenking werd een tocht gehouden naar de poort aan de snelweg waardoor de gijzelaars en gevangenen binnenkwamen, daar werd een krans gelegd en bloemen.
Na afloop werd nog koffie gedronken in de aula waar oa een Schotse vlag hangt als herinnering aan de Schotse bevrijders van Haaren, 75 jaar geleden.

Voor de tekst van de lezing van Jan Pommer - zie onderaan.*

De Gedenkplaats Haaren bevindt zich in het oud-seminarie in Haarendael dat in de oorlog door de Duitsers gebruikt werd als gevangenis voor oa gijzelaars, verzetsmensen en joden. Dit rijksmonument staat op het landgoed Haarendael langs de weg naar Tilburg. Bekend is de poort langs de snelweg, de zgn. Poort der Zuchten.

In het gebouw zaten in de oorlog in totaal ruim 4000 gevangenen en gijzelaars (waarvan er 3106 bekend zijn door registratie), door de Duitsers zijn 5 gegijzelden in de bossen van Goirle als repressaille-maatregel gefusilleerd *, een groot aantal mensen zijn er ter dood veroordeeld of als 'Nacht und Nebel' naar Duitsland afgevoerd, enkele gevangenen hebben in de directe omgeving van de gevangenis hun leven verloren.
De bevolking van Haaren heeft in de oorlog veel voor de gevangenen gedaan, soms met groot risico.
Ook dit jaar hebben een aantal mensen uit Haaren -naast de vaste groep vrijwilligers- geholpen om na de wintersluiting de ruimtes weer toonbaar te maken. Er is geen verwarming en het gebouw is vochtig door lekkages. Helaas worden er vernielingen aangericht.

Op de Gedenkplaats is een permanente expositie over het Engelandspiel te zien, in de kapel is een kleine expositie van voorwerpen die met de onvrijwillige bewoners te maken hebben, er is de verhoorkamer, de dokterskamer, een cel met origineel 'meubilair', in de zgn. ziekenzaal is altijd een wisselexpositie.
De expositie 'Een oord van bang wachten' is dit jaar nog te bekijken. (zie ook 2018)

zie ook Weer open na afgedwongen sluiting in april 2018.
zie evt. ook de openingen van de exposities in 2016, 2015 en in 2012,
en de wandeltocht Te voet te veld tbv de Gedenkplaats in december 2017 + de Rabo-bankcheque okt. 2018
*zie de reizende expositie Gegijzeld voor de vrijheid
en evt ook Herdenkingen WOII - Goirle - fusillade 5 gijzelaars ('42) op landgoed Gorp & Rovert - 15 augustus 2018 e.a.

Open op zondagen in april t/m oktober, niet op 1e Paasdag en 1e Pinksterdag, wel op de 2e.  (13-17 uur)
En op de eerste woensdag van de maand (10-16 uur)
En tijdens rondleidingen op andere tijden, ook voor basis- en middelbare scholen, op afspraak
info Gedenkplaats-Haaren 
©2019 Gerard Monté

-----

+ 17/7/2019 foto's van een van de rondleidingen

©2019 Gerard Monté

-----



+ 5/7/2019  expositie in het Noordbrabants Museum
Het gezicht van Gestel - Gijzelaars van Beekvliet 1942 - 1944
met portretten van gijzelaars door Karel van Veen
en enkele voorwerpen uit de collectie van Gedenkplaats Haaren.

Bij de expositie is een boek (van Yve de Vries) uitgekomen met de portretten van Karel van Veen en veel informatie over het verblijf in het gijzelaarskamp dat door de Duitsers ingesteld was in Beekvliet Sint-Michielsgestel.
En later ook in het groot-semenarie Haarendael in Haaren.
+ actuele foto's van het hoofdgebouw van Beekvliet in Sint-Michielsgestel , de rest van het complex is door brand verwoest of afgebroken.
+ foto's van de maquette van semenarie Beekvliet in 1962 zoals die te zien is in de Gedenkplaats Haaren

Tot en met 17 november
info NBrM 



+ 15/8/2019 officiële presentatie van het boek Het gezicht van Gestel
Yve de Vries reikte haar boek waarvoor zij vier jaar onderzoek gedaan heeft officieel uit aan de Comissaris van de Koning, Wim van der Donk, tijdens een bijeenkomst in de Statenzaal van het Noordbrabants Museum. Vanwege de grote belangstelling voor de bijeenkomst moesten de belangstellenden in groepen de verdeeld de expositie gaan bekijken.

...

(c) Gerard Monté 2019

-----

Gedenkplaats Haaren 40-45 op Haarendaal - Een onderscheiding voor Cees van Roessel

+ 26/4/2019 Cees van Roessel heeft een onderscheiding gekregen voor zijn vrijwilligerswerk voor de Gedenkplaats Haaren en voor een aantal andere maatschappelijk organisaties zoals de Zonnebloem.
Het lintje werd hem opgespeld door waarnemend burgemeester Yves de Boer van Haaren tijdens een feestelijke bijeenkomst in de aula in aanwezigheid van zijn vrouw, kinderen en kleinkinderen.
Het koor Sine Nomine haalde hem als verrassing op in de ontvangskamer waar hij een vergadering over de Englandspiel-dag (7 sept.) bijwoonde.

©2019 Gerard Monté

-----------------

Kransleggingen door scholieren



+ 18/4/2019 Leerlingen van twee basisscholen uit Haaren legden een krans en bloemen bij de poort van Gedenkplaats Haaren op Haarendaal.
Ze werden begeleid door hun docenten en door Cees van Roessel van de Gedenkplaats. Waarnemend burgemeester Yves de Boer van Haaren hield een toespraak.

©2019 Gerard Monté

-----------------     

+ 28/4/2021 Basisscholieren uit Haaren legden een krans en bloemen bij de poort van Gedenkplaats Haaren op Haarendaal. Daar was in de oorlog Lager Haaren, een Polizei- und Untersuchungsgefängnis van de SS.
Ze werden begeleid door hun docent en door Cees van Roessel, bestuurslid van de Gedenkplaats. De bijeenkomst was beperkt vanwege het coronavirus.
Haaren is sinds 1 jan. gefuseerd met gemeente Oisterwijk.

©2021 Gerard Monté

-----------------    




+ 19/4/2022 kranslegging bij de poort van de Gedenkplaats Haaren door basisscholieren

Basisscholieren uit Haaren (nu gemeente Oisterwijk) legden een krans en bloemen bij de poort van Gedenkplaats Haaren op Haarendaal. Daar was in de oorlog Lager Haaren, een Polizei- und Untersuchungsgefängnis van de SS, waar oa verzetsmensen, gijzelaars, joden, Engelandspiel-piloten en anderen gevangen zaten. Het was een gevangenis, een verlengstuk van het Huis van Bewaring in 's-Hertogenbosch. Deze poort bij dit voormalig groot-seminarie (langs de weg naar Tilburg) werd wel De Poort der Zuchten genoemd (naar analogie van de gevangenisbrug in Venetië) omdat men niet wist hoe en wanneer men dit terrein weer zou verlaten. Op het terrein zelf zijn slechts enkele mensen gedood, oa een vrouw die uit het raam van haar cel keek en riep naar een bekende op de luchtplaats.
Er zijn wel een aantal gevangenen vanuit hier weggebracht om geëxecuteerd te worden als een soort voorbeeld. (zie oorlogsherdenkingen)
En er zijn een enkele processen gevoerd door de Duitsers tegen verzetsmensen ("politieke gevangenen') die ter dood veroordeeld werden en later naar gevangenissen (Lütringhausen) en concentratiekampen (Dachau) weggevoerd zijn, deels als "Nacht un Nebel".
Cees van Roessel van de Gedenkplaats Haaren en Mariëtte Denissen, leraar op de PABO, begeleidden twee klassen van basisscholen in Haaren.
Het voltallige college van B&W van Oisterwijk was hierbij aanwezig, o.a. burgemeester Jansen die de kinderen ook toesprak en wethouder Logister.

info Gedenkplaats
©2022 Gerard Monté

-----------------          

-----------------------------------------------------------------

* de tekst van de lezing van Jan Pommer

GEDENKPLAATS HAAREN 11 MEI 2019

Het is voor mij een bijzonder moment om vandaag op dit moment op
deze plaats als beoogd voorzitter het woord te mogen vieren tijdens
deze traditionele herdenkingsplechtigheid van de Gedenkplaats Haaren.
Als burgemeester van Sint-Michielsgestel heb ik jarenlang deze
plechtigheid bezocht en was ik net als de meesten van u een betrokken
en geïnteresseerde gast.

Daarnaast is het een bijzonder tijdsgewricht, waarop ik hier sta en het
voorzitterschap op mij neem.
We staan aan de vooravond van 75 jaar bevrijding, te beginnen in het
zuiden van ons land.
Bovendien herdenken we dit jaar 100 jaar algemeen kiesrecht en is het voor
zowel de Europese als de Provinciale verkiezingen verkiezingsjaar. ?
Tenslotte lijkt het erop, dat de jarenlange strijd om Haarendaal, zoals dit
totale complex heet, is beslecht.

Ik wil over al deze drie thema’s iets zeggen en uiteraard bovenal
aandacht besteden aan de doelstelling en visie van onze Stichting.

Allereerst het belang van herdenken.
Herdenken wil zeggen: opnieuw denken aan wat er in het verleden is
gebeurd en overdenken hoe het zo ver heeft kunnen komen. We zullen
het verleden moeten kennen om het heden te begrijpen en de toekomst
veilig te stellen.
De woorden kennen en begrijpen staan centraal.
De twee grootste gevaren, die ons met betrekking tot de Tweede
Wereldoorlog in het algemeen en de geschiedenis van deze plaats in
relatie tot zijn omgeving in het bijzonder, bedreigen, zijn onbekendheid
en onbegrip, uitlopend in onverschilligheid.

Daarom is wat in de statuten van de stichting staat vermeld van zo groot
belang om die, nu en in de toekomst, wellicht op een eigentijdse manier,
vorm en inhoud te blijven geven. We doen dit door deze bijzonder plaats
op een waardige wijze in te richten, in stand te houden teneinde de
geschiedenis van de gevangenen uit de periode 1940-1945 te bewaren
en al hetgeen te doen in de ruimste zin des woords dat daarmee direct of
indirect verband houdt of bevorderlijk kan zijn.
Vaste, wisselende, thematische exposities, het geven van lezingen en
rondleidingen, het bewaren van geschriften en voorwerpen, het op alle
mogelijkheden levend houden van de verhalen en herinneringen, maar
ook een jaarlijkse ceremonie als deze, horen daar zeker bij.

Wij moeten voorkomen, dat de Tweede Wereldoorlog net als de Tachtig
jarige Oorlog alleen maar geschiedenis wordt met een optelsom van
veldslagen, veroveringen en verzetsstrijders. Ook dat hoort er bij, zeker
op deze plek, waarmee voor een belangrijk deel het Englandspiel wordt
geassocieerd.
De belangrijkste vraag blijft: hoe heeft dit in ons eigen land, in Europa
tijdens de generatie van onze ouders en groot en overgrootouders
kunnen gebeuren en zou dit zo maar weer kunnen gebeuren?

Laten we niet vergeten, dat we het verhaal van de gijzelaars en de
gevangenen uit Haaren en Sint-Michielsgestel nu moeten doorgeven aan
de generatie van hun kleinkinderen en achterkleinkinderen.
Die zijn niet alleen een totaal andere vorm van leren en communiceren
gewend dan onze generatie maar ook met hele andere wereldproblemen
dan oorlog en vrede bezig.
De oorlog is voor hen ver weg en de vrede iets vanzelfsprekends, terwijl
de wereld sinds 1945 nog nooit een dag zonder oorlog geweest. Zelfs
Europa heeft weer oorlog gekend, denk aan het voormalige Joegoslavië,
en voelt ook nu weer een oorlogsdreiging.

Wanneer we dit tot ons laten doordringen, realiseren we ons, dat vrijheid
niet vanzelfsprekend is, dat vrijheid, de democratie, de rechtstaat en de
rechten van de mens telkens weer opnieuw om onderhoud vragen en
bewaakt moeten worden.
Deze Gedenkplaats kan hierbij, zeker ook in het kader van 75 jaar
bevrijding, een belangrijke en unieke plaats innemen. Het is een van de
weinige locaties waar de herinnering en herdenking heel concreet
kunnen worden gemaakt, doordat gebouwen, inrichting en omgeving nog
grotendeels en in grote mate dezelfde zijn als toen, en als erkend
rijksmonument voor de toekomst veilig is gesteld.

Dit vraagt de komende tijd veel aandacht.
Dit jaar is het thema van het Nationaal Comité ?In vrijheid kiezen. In vrijheid
kunnen en mogen kiezen is een groot goed van onze vrije, democratische
rechtsstaat, waarvoor we samen een grote verantwoordelijkheid dragen, om dit
te waarborgen. Het recht om in vrijheid te kiezen werd in de periode 1940 –
1945 buitenwerking gesteld, zoals dit op vele plekken in de wereld nog steeds
het geval is.

Door te gaan stemmen, kiezen in vrijheid, geef je jouw mandaat en vertrouwen
aan een ander. Helaas zijn veel mensen het vertrouwen in de politiek kwijt
geraakt en stemmen daarom niet meer of brengen een proteststem uit op
partijen, die juist datgene, waarvoor zo gestreden en geleden is, met voeten
treden. Dit vraagt van de gekozenen om zich nog meer in te zetten voor een
bestuur dat integer, betrouwbaar en geloofwaardig is, dat dichtbij mensen staat
en naar hen luistert.

Het thema In vrijheid kiezen beperkt zich niet tot kiesrecht alleen. Iedere dag
weer kunnen we, uiteraard binnen de regels van de wet, doen en laten wat we
willen. We leven in een vrij land, mogen over van alles en iedereen een mening
hebben en bepalen zelf wat goed voor ons is. Omdat iedereen even veel recht
heeft op vrijheid moet je ook bereid zijn een stukje van jouw vrijheid in te
leveren voor die van een ander. In die zin is vrijheid kiezen en delen.

In vrijheid kiezen is niet alleen een groot voorrecht, maar ook een grote
verantwoordelijkheid, zeker wanneer het om oneerlijk, onmenselijk,
onverantwoord of onrechtvaardig handelen gaat. Dan is wegkijken of zwijgen
het begin van onvrijheid.
Zoals Martin Luther King ooit zei: “ Aan het eind zullen we de woorden van
onze vijanden niet herinneren, maar het zwijgen van onze vrienden”.
De bekende Elie Wiesel, overlevende van Auschwitz, heeft ooit gezegd: “het
tegenovergestelde van liefde is niet haat, maar onverschilligheid, en het
tegenovergestelde van vrede is onverschilligheid jegens zowel vrede als oorlog."

Onverschilligheid ten opzichte van elkaar, van de mensen, die het moeilijk
hebben, die achter gesteld worden maar ook onverschilligheid ten opzichte van
elkaars eigendommen, de openbare ruimte, de natuur en het milieu vormen een
groot gevaar voor de vrijheid. Sluipenderwijs leidt dit tot discriminatie,
vreemdelingenhaat, zinloos geweld, diefstal, criminaliteit, ondermijning en
daarmee tot angst, onzekerheid en dus onvrijheid. Laten we niet vergeten, dat
ook Hitler en zijn trawanten, gebruik makend van deze angst en onzekerheid,
uiteindelijk via verkiezingen aan de macht zijn gekomen.

Kortom, er is veel werk aan de winkel. En zo kom ik tot onze Stichting, haar
onmisbare vrienden en de ontwikkelingen rond Haarendaal.

Laat ik beginnen een bijzonder woord van dank, maar meer nog diep
respect en grote waardering uit te spreken voor het bestuur en de
vrijwilligers, die, ondanks alle tegenslagen en onzekerheid rond dit totale
complex, hun verantwoordelijkheid hebben genomen en consequent zijn
doorgegaan om deze gedenkwaardige plaats en de daaruit
voortvloeiende historische opdracht onvermoeibaar en met grote
toewijding te blijven vervullen.
In deze periode bent u er zelfs in geslaagd om in 2014 een
visiedocument op te stellen. Chapeau!

Ik kan mij heel goed voorstellen, dat deze jarenlange onzekerheid in
zekere zin ook verlammend heeft gewerkt om dit visiedocument verder
uit te werken.

Leg ik het visiedocument langs de twee thema’s, die ik zojuist besproken
heb, 75 jaar bevrijding en 100 jaar kiesrecht, dan is het uiterst actueel en
bruikbaar. Deze thema’s zouden we zo kunnen uitwerken, wanneer ik
letterlijk de missie citeer:
“Dit doen we onder andere hier in Haaren op deze historische
Gedenkplaats, die, onder de mensen, jong en oud, wil bijdragen aan het
levend houden van het besef, dat democratie, rechten van de mens en
fundamentele vrijheden van levensbelang zijn voor veiligheid, welzijn,
geluk en welvaart. Deze missie is tevens van toepassing op de locaties
Klein Seminarie Beekvliet en Ruwenberg te Sint Michielsgestel voor
zover deze locaties daar mogelijkheden toe geven”.

Wat Sint- Michielsgestel betreft kunnen we, bij gebrek aan duidelijk nog
zichtbare herinneringen aan die periode, wellicht meer met het verhaal
van de zogenaamde “doorbraak” doen.
Op het hoogtepunt zaten er ongeveer 700, “honderden van de
bekwaamste geesten”( zoals dat in het illegale Parool heette) vast in het
kleinseminarie Beekvliet en de Ruwenberg.
Het betrof een indrukwekkende doorsnee van de elite van Nederland van
politici, industriëlen, schrijvers, musici, advocaten, burgemeesters,
vakbondsmensen enz.
Gijzelaar Max Kohnstamm sprak van “Hitlers Herrengefängnis”, de
gijzelaars zelf spraken over de “Volksuniversiteit” en de laatste
overlevende Leonard de Waal sprak over “een soort gedwongen Rotary.”

Uiteindelijk waren ook deze twee locaties, evenals Haaren, “oorden van
bang wachten”, omdat zij als groep een soort “represaille-reserve”
vormde, voor het geval de Nederlandse bevolking zich in de ogen van de
Duitsers niet coöperatief gedroeg, wat uiteindelijk voor vijf gijzelaars ook
noodlottig is geworden.
Hoe comfortabel de situatie, zeker in vergelijking met andere kampen,
ook leek, je was je vrijheid kwijt en je wist niet, of je de volgende dag, de
volgende week of maand nog in leven zou zijn. Je was opgesloten en
elke dag kon de laatste zijn.

Een onbedoeld, maar zeer positief, effect van het kamp was, dat mensen
met elkaar in gesprek raakten, die daar in normale omstandigheden niet
over zouden piekeren.

Katholieken, protestanten, socialisten waren in de verzuilde
vooroorlogse maatschappij volstrekt van elkaar gescheiden. Zij sloten
elkaar uit.
In de gedwongen gevangenschap in Sint-Michielsgestel konden zij
elkaar niet negeren. Ze volgden samen cursussen, beoefenden samen
sport, zaten in diverse discussiegroepjes en, vóór ze het wisten, waren
ze druk aan het filosoferen over de toekomst van Nederland.
Daarbij kwam, dat je in gevangenschap veel vrijblijvender dan anders
met elkaar van gedachten kon wisselen.
Je zat niet in een formele setting van een Tweede Kamer, er was geen
pers en dergelijke.

Zo ontstond er een gevoel van saamhorigheid, dat later wel is aangeduid
als “ de geest van Gestel”.
Door die saamhorigheid door alle zuilen heen, bestond er ook een grote
behoefte aan politieke vernieuwing.
Deze nieuwe politiek moest een “ doorbraak” forceren in het verzuilde
Nederland.
Zeventien gijzelaars maakten onder leiding van Schermerhorn als “De
Heeren Zeventien” plannen om deze “Doorbraakgedachte” in het
naoorlogse Nederland door te voeren.
Zij hoopten op een grote volksbeweging, die de tegenstellingen in de
maatschappij zou slechten.

Het conservatisme in de samenleving en de verzuiling bleken na de
oorlog toch sterker dan gedacht en het duurde pas tot het einde van de
zestiger jaren, voor er echt sprake was van een echte doorbraak.

Eenzelfde vorm van Doorbraak zagen we in Europa, waar mensen als
Monnet, Schuman en Adenauer vanuit de vurige wens “nooit meer
oorlog” via de Europese Gemeenschap van Kolen en Staal aan de wieg
stonden van de latere EEG en de huidige Europese Unie.
Noch in Nederland noch in Europa wilden we ooit nog oorlog.
En inderdaad, ons land kent al bijna 75 jaar vrede en vrijheid.
Dit geldt ook voor een groot deel van Europa, zeker voor West-Europa.
Nog geen veertien dagen voor de Europese verkiezingen, zien we de
nodige donkere wolken en scheurtjes ontstaan in het na de oorlog
gevormde Europa. Dat is op zijn minst zorgwekkend.

“De geschiedenis herhaalt zich” is niet voor niets een bekende spreuk.
Een Frans historicus uit de 19 e eeuw zei het anders: “ De geschiedenis
herhaalt zich nooit, maar de mensen gelijken steeds op elkaar”.

Hoe het ook zij, we zullen zowel in ons land als in Europa moeten blijven
waken voor uitsluiting en discriminatie van mensen.
Minder vertrouwen in de representatieve democratie in ons land en
minder waardering voor en betrokkenheid bij Europa, in een aantal
landen gepaard gaande met een financiële en economische crisis,
waarbij honderdduizenden mensen, vooral jongeren, zonder werk zitten,
landen, waar de democratie en de fundamentele beginselen van de
rechtsstaat ter discussie staan , de dreigende Brexit, zetten vrede en
vrijheid onder druk.
Voor veel mensen zijn het angstige tijden.

We hebben als het ware weer een nieuwe Doorbraak nodig.
We hebben weer nieuwe “Heeren Zeventien” nodig; mensen die, juist
door de angstige tijden heen, dromen en idealen hebben, koesteren en
waarmaken voor een betere wereld, waarin mensen in vrijheid en vrede
kunnen blijven leven.
Dat vraagt om een klimaat, waarin tegenstellingen bespreekbaar zijn,
waar we de dialoog open houden en elkaar met respect voor die
verschillen en tegenstellingen tegemoet treden.

We moeten voorkomen, dat we deze dialoog, dit gesprek, gedwongen in
gevangenschap moeten gaan voeren, zoals dat in Sint-Michielsgestel
destijds het geval was.
We kunnen dit voorkomen door te blijven herdenken.
Dat kan op vele manieren. In Haaren komt men periodiek op deze plaats
samen.

Dat willen en zullen we, wat mij betreft blijven doen.
Dit vraagt wel de nodige inspanningen, want er zijn ook zorgen.
Vast staat, dat deze gedenkplaats wordt gedragen door de
nakomelingen en nabestaanden van de ex- gijzelaars en ex- gevangenen.
In hoeverre kunnen en mogen we rekenen op de generatie van de kinderen en
kleinkinderen?
Moeten wij niet nadenken over het bereiken en betrekken van de jeugd in het
algemeen?
Er is ook waardering van collega- organisaties in het land en de regio.
Geleidelijk aan ontstaat er meer bekendheid bij het regionale en lokale publiek,
met name door de open dagen en de rondleidingen waar een belangrijke
toename in is te bespeuren, waarbij veel mensen voor het eerst kennis maken
met de gedenkplaats.

Het bestaan en de waardering voor de gedenkplaats bij landelijke, regionale en
plaatselijke overheden laat te wensen over. Daar ligt voor ons allen nog een
belangrijke taak, zeker nu de gemeente Haaren ophoudt te bestaan en er op korte
termijn het nodige gaat spelen rond de toekomstige bestemming van gebouwen
en de omgeving.
De aanwijzing als rijksmonument geeft in belangrijke mate zekerheid dat een
belangrijk aspect van het bestaansrecht van de Gedenkplaats, het unieke van het
nog praktisch ongeschonden aanwezig zijn van de authentieke gebouwen van de
Untersuchungsgefängnis, lijkt verzekerd.
Maar op welke wijze en tot welke omvang worden het beheer en het belang van
blijvende huisvesting van de Gedenkplaats binnen de gebouwen wel voldoende
meegewogen in de planvorming voor de toekomstige bestemming van de
gebouwen?

Denkkracht, relaties uit ons netwerk, tijdig op de goede momenten en plaatsen
aanwezig zijn om onze belangen te behartigen en veilig te stellen, zijn daarvoor
noodzakelijk.
Wij moeten ons zodanig profileren, dat men niet om ons heen kan.
De vraag is, of het huidige bestuur alleen daartoe in staat is naast de
onderwerpen, die ook om extra aandacht en versterking vragen.
Ik vraag in het bijzonder aandacht voor deskundigheid in de sfeer van de
automatisering, de inrichting en beheer van de website en voor de communicatie
in het algemeen. Willen we een breder, maar vooral jonger publiek bereiken, is
dat een must.

De uitbreiding en de verjonging van het bestuur en de vrijwilligers is sowieso
van groot belang, niet alleen vanwege de kwetsbaarheid, maar ook om op een
eigentijdse wijze invulling te kunnen blijven geven aan onze doelstellingen en
missie, waarvan belang en noodzaak niet ter discussie staan.
Nadenken over nieuwe vormen van educatie, het intensiever
samenwerken met andere organisaties, zoals Kamp Amersfoort en
Nationaal Monument Kamp, als het kan op een manier, waarop voor alle
partijen een win-win situatie ontstaat.

En zo zijn er nog heel veel zaken, die aandacht behoeven, maar wat mij
betreft allemaal gebaseerd op het uitgangspunt, dat de gedenkplaats
Haaren alleen bestaansrecht heeft op dit terrein. Verplaatsen van de
gedenkplaats naar een andere locatie is zinloos en nutteloos. Gedenkplaats en
het landgoed Haarendael zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Ik vind het een eer, maar tevens een grote verantwoordelijkheid om daar
samen met het bestuur en de vrijwilligers voor te gaan strijden.
Toch doe ik een dringend beroep op u allen, hier aanwezig, de
gevraagde menskracht, denkkracht en deskundigheden te leveren.

Via u vraag ik uw kinderen en kleinkinderen te inspireren en motiveren
mee te helpen om de geschiedenis van deze Gedenkplaats te bewaren
en over te dragen aan de nieuwe generatie.

Vrijheid vraagt meer dan ooit om aandacht en onderhoud.
Wij zijn het aan alle gevangenen en gijzelaars in Haaren en Sint-
Michielsgestel verplicht om daarvoor onze beste krachten en talenten te
geven.

(c) Jan Pommer        /gerarddenbosch