FOTONIEUWS

Oorlogsherdenkingen in ´s-Hertogenbosch - januari 2023 e.v.

>Op mobieltje menu omhoog schuiven
en toestel kantelen om knoppen rechtsonder de foto's te zien<

-------- inhoudsopgave

+ 27/1/2023 Holocaust Memorial Day - Herdenking bevrijding van Auschwitz - Anne Frank-plein

+ 4/5/2023  Dodenherdenking in 's-Hertogenbosch - Grote kerk - Casinotuin, tuin van vrede en vrijheid  

+ 16/5/2023  herdenking Sint en Roma 16 mei 1944 - Oranje Nassaulaan

+ 19/8/2023   VOC - Herdenking omgekomen Bossche militairen in Zuidoost-Azië 1941-1962 - Zuiderpark

+ 22/10/2023  Derde herdenking bombardement en vliegtuigongeval in de Abeelenstraat eo 22 oktober 1944  

+ 27/10/2023  79e Bevrijdingsdag 's-Hertogenbosch - Wilhelminabrug - Welsh Monument  - onderaan
+ 27/10/2023   Veteranendag - bijeenkomst Bossche en Heusdense veteranen - Maaspoorthal
+ 27/10/2023  Veteranendag  - bezoek aan de Bossche Prom van de Koninklijke Harmonie - Maaspoorthal 

+ 11/11/2023   Veteranen Ontmoetings Centrum Den Bosch-Brabant Noord - Rememberanceday   

+

---------
-----

+ 27/1/2023 Holocaust Memorial Day - Herdenking bevrijding van Auschwitz - Anne Frank-plein

door de veteranen van het Veteranen Ontmoetingscentrum aan De Fuik Den Bosch West en Peter van Helden.

Bloemen leggen door de veteranen en door Stan Peters (PvdA) bij de Vredespaal met de tekst van Anne Frank, bij het Herinneringsmonument voor de vermoorde Bossche joodse inwoners aan de achterzijde van de (voormalige) synagoge, en bij de Stolpersteine (struikelstenen) voor het echtpaar De Lieme aan de voorzijde.

En een "symbolische" (en fysieke) reiniging door Peter van Helden van de tegel 'Monument van de vrijheid' die hoort bij de Vredesvogel van Anne Wenzel. Dit kunstwerk maakt deel uit van de Strasse des Friedens.

(c) Gerard Monté 2023

----
zie evt ook + 18/4/2023 Lezing over bevrijding van Nuland en Rosmalen okt.'44 - De Meent Nuland
-----

+ 4/5/2023 Dodenherdenking in 's-Hertogenbosch - Grote Kerk - Casinotuin, tuin van vrede en vrijheid  

Met in de Grote Kerk: ds. Ruud Stiemer(*) , burgemeester Jack Mikkers, kinderburgemeester Jasper, Marc Verbeek van het comité 1940-1945, leerlingen van het Sint-Janslyceum, koor Mi Canto, de kinderstadsdichter Nephele -zij las haar gedicht Oorlog voor**-, organist Jamie de Goei. Politieman Gé Bouwhuis en Youssef Noudri vertelden samen hun verhaal (terugluisteren op YT) over hun contacten in de wijk Hambaken en de reis van een groep jongeren naar de gedenkplaats van concentratiekamp Auschwitz.
(Terugkijken via Grote Kerk)

Tijdens de stille tocht lagen op de Parade RoodWitBlauwe Herinneringsbloemen, gemaakt door vrijwilligers van de stichting Ik sta voor Vrede, Vrijheid & Vriendschap (olv Marianne van Heeswijk). "Deze bloemen hebben een eeuwigheidswaarde, ze verwelken niet. Zo staan ze symbool voor de herinnering aan alle oorlogsslachtoffers. Ieder jaar liggen ze op 4 mei op een andere locatie."

Met in de Casinotuin, tuin van vrede en vrijheid: stadschroniquer Eric Alink en Kelly Verdonk, Koninklijke Harmonie, kransleggingen bij het verzetsmonument en het Joodse scholierenmunument, door oa de burgemeester (tekst van de toespraak hieronder***), de kinderburgemeester, leden van de gemeenteraad, de veteranen van het VOC, bestuur van Honi, e.a., militaire vertegenwoordigers, e.a.
Het publiek kon bloemen leggen en poppy-kruisjes met de rode klaprozen, enkele kleine kinderen hadden daar wat moeite mee en omdat het even duurde kwam vader helpen.

Kelly Verdonk**** sprak over haar grootouders in haar tekst 1942. 
Stadschroniqueur Eric Alink***** las zijn tekst Foto.

(c) Gerard Monté 2023


-----

+ 16/5/2023 herdenking Sint en Roma 16 mei 1944 - Oranje Nassaulaan

De veteranen van het VOC verzorgden op 16 mei een herdenking bij de plaquette aan de Oranje Nassaulaan.
De plaquette is daar aangebracht ter herdenking aan de landelijke razzia van de Roma en Sinti op 16 mei 1944 en deportatie op 19 mei 1944. Die dag werden 51 Roma en Sinti uit Den Bosch afgevoerd. Dertien van hen werden uiteindelijk vermoord in concentratiekampen in Duitsland.

(c) Gerard Monté 2023


-----

+ 19/8/2023  VOC - Herdenking omgekomen Bossche militairen in Zuidoost-Azië 1941-1962 - Zuiderparkweg

Deze herdenking bij het Indië-monument aan de Zuiderparkweg wordt al enige jaren georganiseerd door Stichting Ouwestomp en Veteranen Ontmoetings Centrum Den Bosch-Brabant Noord.
Jeroen Stam van het VOC heette de bezoekers, waaronder veteranen en familieleden van gesneuvelde Bossche militairen, welkom.

Na de herdenking in het Zuiderpark werden de bezoekers ontvangen in het VOC aan De Fuik 9 in Den Bosch West, zie verder VOC,
met medaille-uitreiking en de gezamenlijke Indische maaltijd.

 

Openingswoord door Jeroen Stam

Nabestaanden, familieleden, vertegenwoordigers van de Gemeente Den Bosch, vertegenwoordigers van Defensie, Veteranenorganisaties, veteranen en belangstellenden.
Allemaal van harte welkom op deze herdenking voor de omgekomen Bossche militairen in Zuid Oost Azië 1941-1962.
Kijkend naar het monument zien we een doek dat gedrapeerd is over 1 van de delen, en wat mij betreft het belangrijkste deel. Namelijk de bak met de lotusbloem in de knop. Symbolisch voor de omgekomen militairen die niet verder kwamen in hun jonge leven.
Ik ben blij dat wij naast de herdenking ook een extra toevoeging hebben deze dag. Het monument is in ere hersteld in opdracht van de Gemeente Den Bosch in samenwerking met de nabestaanden van de kunstenares Saskia Vermeesch. Zij zijn vandaag ook aanwezig en zullen de onthulling voor hun rekening nemen.
Op dit monument staan 37 namen, dus ook 37 gezinnen die het bericht kregen dat hun dierbaren nooit meer terug zouden komen naar Nederland. Omgekomen door ontberingen in de krijgsgevangenkampen, oorlogsgeweld, Hell-ships, ongevallen of doelgericht geëxecuteerd door de Japanners en pemuda's in de 2de Wereld Oorlog maar ook nadien tijdens de Bersiap-periode.
Met het uitspreken van hun namen tijdens het dodenappèl bewijzen wij hen de eer die hen toekomt. Zij die niet terugkeerden, zij die stierven omdat zij Nederlanders waren of die stierven omdat de Nederlandse overheid hen gestuurd had.

Deze herdenking is voor ons een eervolle taak en voor u een teken dat zij niet vergeten worden.

De herdenking zal muzikaal ondersteund worden door Smartlappenkoor 'Tis nie te geleuve, en staat onder leiding van dirigent Peter Broekmans. Paradecommandant is Luitenant Maurice Piëtte, hij zal de militaire bevelen geven.

Wij wensen u een waardige herdenking toe.

(c) Jeroen Stam 2023

Daarna volgde de vlagceremonie en Joep Gersjes van Voor Den Bosch vertelde over het herstel van het monument na 4 jaar. (De gestolen schaal is vervangen door een 3D-geprinte van kunststof, ook de lotusbloem erboven is 3D-geprint. De naamplaatjes zijn van messing.)
Vervolgens werd het dodenappèl afgeroepen met de namen:
DRAGER BRONZEN LEEUW MARINIER 1E KLASSE VAN RIXTEL, DRAGER BRONZEN KRUIS SOLDAAT 1E KLASSE CLAASSEN,
SERGEANT VAN BALEN, KORPORAAL VAN DEN BERG, MATROOS BOXMAN, KORPORAAL VAN GESTEL, KANONNIER GOVERS,
MARINIER VAN GRINSVEN, KORPORAAL HARTMAN, SOLDAAT G VAN HASSEL, SERGEANT H VAN HASSEL, SOLDAAT VAN DER HEIJDEN, ADJUDANT HENSKENS, KANONNIER HERBER, WACHTMEESTER VAN DEN HEUVEL, KORPORAAL HOPSTAKEN, MATROOS HOUDIJK, LUITENANT VAN IERSEL, SERGEANT JANSEN, KORPORAAL KOK, KAPITEIN VAN DER KOOIJ, LUITENANT VAN DE LEEMPUT, LUITENANT VAN DE LINDE, MATROOS MEESTERS, AALMOEZENIER MEUWESE, SOLDAAT MICHELS, KORPORAAL MOERKENS, SOLDAAT VAN MUILEKOM, SOLDAAT OOSTENVELD, KORPORAAL VAN SCHIJNDEL, SERGEANT MAJOOR SLEDSENS, SOLDAAT TIEBOSCH, KORPORAAL VINK, KANONNIER DE VOIGT, SOLDAAT VAN WAMEL, LUITENANT WARMER, SOLDAAT VAN DEN WILDENBURG. Zij werden door een van de veteranen "present" gemeld.

Er volgde een minuut stilte, het Wilhelmus werd gezongen en er werden kransen gelegd. Gerard Smith zong Thank You Lord.
Aalmoezenier bd. René Heinrichs sprak een overweging uit (tekst hieronder) en het Indisch Onze Vader werd gezongen.
Aansluitend was er een bloemendefilé werd het monument door de familie van Saskia Vermeesch (+), die het monument samen met haar broer Ralph ontwierp, versierd met bloemen.

Na afloop van de ceremonie werd aan nabestaanden van 3 Bossche militairen postuum medailles uitgereikt door Christa Oppers-Beumer, zij is luitenant-kolonel (buiten dienst) van de Koninklijke Luchtmacht, en zij was militair attaché in Canada (2013-2017).

- Johannes Broeren, ordonance van het 2e regiment wielrijders, ingezet bij de Peel-Raam-stelling en bij Dordrecht,
  Mobilisatie Oorlogskruis;

- Johannes van der Ploeg, diende als korporaal 2,5 jaar in Nederlands-Indië,
  Ereteken voor oorlog en vrede;

- Hendrikus van Dijck, opgeroepn voor de mobilisatie in 19339-1940, sergeant-majoor bij de Binnenlandse Strijdkrachten 44-45, rechercheur bij de Politieke opsporingsdienst van het Militair gezag, Nederlands-Indië 49-50,
   Mobilisatie Oorlogskruis, speld Binnenlandse Strijdkrachten, Ereteken voor oorlog en vrede en de Demobilisatiespeld KL.


zie ook de herdenking in 2021 door het VOC  en in 2022
alsook de herdenking in 2019
en de onthulling van het monument Zuiderpark - 29 augustus 2015

info Voc
(c) Gerard Monté 2023

Tekst van de overweging van René Heinrichs

Beste Sobats en andere aanwezigen.
37 maal werd een naam afgeroepen.
37 maal werd present gemeld.
De doden gevallen tussen 1941 en 1962 spreken tot ons. Zij roepen tot ons:
“Vergeet ons niet’.
Maar hoe kunnen we hen vergeten? De doden zijn en blijven onder ons. Dag in
dag uit zijn zij aanwezig bij hun maten, bij hun familie, bij hun kinderen. Ook bij
de initiatiefnemers van dit monument, de Stichting Gedenkteken Indiëgangers
Den Bosch, en bij u veteranen van de Ouwe Stomp, die dit monument nu acht
jaar geleden hebt geadopteerd. U wilt dat deze Bosschenaren hier gekend
blijven. Niet dat hun overkomt wat staat in het gedicht ‘Graf’. Ik citeer:
‘Ginds in de verte daar ligt een vreemd graf
Men weet daar niet waarvoor hij zijn leven eens gaf
Geen naam staat daar gebeiteld daar op die steen
Hier ligt een mens nu zo alleen’
In dat verre Indonesië en in Thailand liggen meer dan 6620 gevallenen. Zij zijn
overleden aan de verwondingen opgelopen in de strijd om de kolonie Indië en
Nieuw Guinea of als gevolg van de ontberingen. Van velen weten wij waarvoor
en waardoor hij zijn leven gaf.
Zoals bijvoorbeeld Martinus de Voigt. Hij werd hier in Den Bosch geboren op 28
maart 1903. Hij werd gekeurd binnen de lichting 1923 voor militaire dienst in
december 1924 en goed bevonden om te dienen in Nederland en overzee. Hij
werd geschikt bevonden voor militaire dienst en vertrekt op 14 februari 1925
naar Indië met een dienstverband van vijf jaar. Hij kreeg daarvoor een premie
van 400 gulden. Als kanonnier dient hij bij de artillerie van het KNIL in Batavia.
Niets menselijks is hem vreemd. Hij wordt verliefd en huwt een inlandse vrouw,
een christelijke vrouw Wilhelmina, op 23 juni 1926. Hij dient zijn contract uit
maar het bevalt hem zo goed bij de KNIL dat hij zijn contract verlengt hierbij.
Hij is nog een tweetal keren terug op vakantie geweest in Den Bosch voordat
hier de oorlog uitbrak.
Op 7 december 1941 viel Japan de Amerikaanse basis Pearl Harbor aan. De
Nederlandse regering in ballingschap in Londen verklaarde Japan de oorlog op
8 december, een dag later. De Japanners grijpen dit direct aan om Nederlands
Indië binnen te vallen. Dit land was immers rijk aan grondstoffen en was van
strategisch belang in de archipel. De Japanners dwingen het KNIL op 8 maart
1942 tot overgave in Bandoeng. Martinus wordt met vele duizenden anderen
tot krijgsgevangene gemaakt. Hij wordt naar een kamp afgevoerd op Java. Later
wordt hij afgevoerd naar een kamp bij de Birma spoorweg. De
krijgsgevangenen maken aan de spoorweg lange dagen van extreem zwaar
werk terwijl ze blootstaan aan tropische ziekten, mishandeling en ernstige
ongelukken. Voeding, hygiëne en medische zorg schieten tekort. Ook voor
Marinus worden de ontberingen uiteindelijk teveel. Op 21 december loopt hij
dysenterie op als gevolg van de slechte omstandigheden. Hij wordt het
hospitaalkamp van Thanbyuzayat binnen gebracht, waar hij zes dagen later, op
27 december, overlijdt. Martinus is 39 jaar geworden en vindt zijn laatste
rustplaats op de oorlogsbegraafplaats in Thanbyuzayat, Mon, Birma in wat nu
Myanmar heet.
Hij wordt evenals de andere 36 Bosschenaren niet vergeten. We blijven hen
herdenken. Bij herdenken denken we aan allen die hun leven hebben gelaten
bij deze oorlog, en we danken hen voor hun bestaan. Zij zijn nooit meer
thuisgekomen. We weten als gelovige menen dat zij niet verloren zullen gaan
en niet verloren zijn. Zij zijn bij God terecht gekomen. Bij Hem rusten ze in
vrede.
Ik vertelde u zojuist dat Martinus gevangen werd genomen op Java en eerst in
een Jappenkamp terecht kwam op dat eiland. Met hem vele tienduizenden
anderen.
Uit de overlevering van velen, die deze kampen hebben overleefd, komt steeds
naar voren dat de krijgsgevangen, burgers en militairen, Nederlanders, Indo’s,
Chinezen en mensen van andere etnische afkomst in de Japanse kampen elke
avond het Onze Vader hoorden zingen. Dat gebed heeft velen gesteund in hun
kampjaren.Dit lied heeft een bijzondere geschiedenis. Een jong meisje zong dit
lied elke avond. Zij was opgevoed door de zusters Ursulinen van Batavia. Toen
zij in de Japanse gevangenis terechtkwam zong zij dit lied voor het slapengaan.
Andere meisjes in gevangenschap namen het lied over en zongen het dus ook.
Door het vele heen- en weer gesleep met de gevangenen naar allerlei kampen
werd het lied meegenomen en verspreid naar vele gevangenissen en kampen
op Java, misschien ook wel naar Birma? Op deze wijze heeft het lied aan zeer
velen in moeilijke en mensonwaardige omstandigheden hoop en troost
verschaft.
Een Nederlandse celgenote van dit meisje, Mw. Vrijburg- Rohner- Koopman
herinnerde zich dit lied toen zij in Nederland was thuisgekomen. Na lange
omzwervingen vond zij dit meisje terug. En bij de Herdenking in Den Haag in
1970 werd dit Onze Vader, het Indisch Onze Vader voor het eerst gezongen.
Luisteren we dan u naar het Indisch Onze Vader. En misschien kunnen we het
ook meebidden. Laat dit tot steun en troost wezen voor ons die hier en nu
herdenken zoals het ooit tot steun en troost was voor onze geliefden.
Zó zijn we ook bij hen.

(c) René Heinrichs 2023

-----

+ 8/9/2023  herdenking laatste transporten Vught-Sachsenhausen - Reeburgpark Vught - zie kamp Vught

-----

+ 22/10/2023   Derde herdenking bombardement en vliegtuigongeval in de Abeelenstraat eo 22 oktober 1944  

met Hans van Bavel - Annie Delmee - Pieter van der Schoot
mmv de veteranen van het VOC Noord-Oost Brabant



zie ook de herdenkingen in 2021 en in 2022
(c) Gerard Monté 2023

-----




+ 27/10/2023   79e Bevrijdingsdag 's-Hertogenbosch - Wilhelminabrug
georganiseerd door het Klein Monument van de Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch mmv het VOC Den Bosch
...

+ 27/10/2023   79e Bevrijdingsdag 's-Hertogenbosch - Welsh Monument
georganiseerd door het Gemengd Koor 's-Hertogenbosch mmv het VOC Den Bosch
....

(c) Gerard Monté 2023

-----



+ 27/10/2023   Veteranendag - bijeenkomst Bossche en Heusdense veteranen - Maaspoorthal
georganiseerd door de gemeente 's-Hertogenbosch en de gemeente Heusden

...



+ 27/10/2023   Veteranendag  - bezoek aan de Bossche Prom van de Koninklijke Harmonie - Maaspoorthal 
georganiseerd door de Koninklijke Harmonie

(c) Gerard Monté 2023

-----




+ 11/11/2023 Veteranen Ontmoetings Centrum Den Bosch-Brabant Noord - Rememberanceday

Op Rememberanceday of Wapenstilstandsdag worden alle gevallenen herdacht die in de Eerste Wereldoorlog omgekomen zijn. Op 11 november 1918 werd in België de wapenstilstand getekend door de geallieerde landen en Duitsland. De Rememberanceday ontstond in Engeland en de rest van het Verenigd Koninkrijk en de Commonwealth. Nu wordt deze dag in veel meer landen gehouden en worden ook de gesneuvelden van de Tweede Wereldoorlog en van daarna herdacht.
In Ieper in Vlaanderen (loopgravengebied) wordt nog elke avond The last post bij de Menempoort geblazen. Op 11/11 gebeurt dat ook 's ochtends.

De veteranen van het VOC bezochten op deze dag graven op het kerkhof in Orthen (Piet Kerssens, Enrico Marcolina [beide Den Bosch WOII] , McMicking [ WOI - overleden aan de Spaanse griep], en graven van gesneuvelde militaiten in Empel en Engelen. Er werden poppykruisjes gezet. Ook in Vinkel bij de 4 monumentjes*) voor de bemanningen van neergeschoten Engelse vliegtuigen en een tank werden kruisjes aangebracht. En bij het Welsh-monument aan de Aartshertogenlaan en bij het Indië-monument aan de Zuiderparkweg.

*) zie + 4/5/2022 Onthulling 3 herdenkingsmonumentjes WO II in Vinkel   
zie ook Wikipedia
(c) Gerard Monté 2023

----




------------------------------------------------- teksten 4 mei 2023

*Tekst van ds. Ruud Stiemer

Geachte aanwezigen,

De verhalen van onderdrukking en geweld, van angst en ontberingen, van onveiligheid en honger van de eerste generatie hebben impact gehad op hun levens, maar ook op de levens van de tweede generatie en de derde.                              

U kent de verhalen, die opa vertelde over het onderduiken. Die moeder vertelde over het zitten in de kelder, terwijl er op straat gevochten werd. Of dat van je oudoom, die tijdens een razzia werd opgepakt en meegevoerd om in Duitsland dwangarbeid te verrichten. U kent de verhalen over familieleden en bekenden, die gedeporteerd werden en nooit meer terugkwamen. Het verdriet en ook de woede om het onrecht...die in die verhalen meeklonken, is voelbaar.

Ook als er niet over gepraat werd, konden de ervaringen van oorlog en verdriet impact hebben, doordat ze voortdurend als een donkere wolk van stilzwijgen in de kamer hingen.

Over wat oorlog met mensen van verschillende generaties doet, gaat het in de herdenkingen en vieringen gedurende dit jaar, en dus ook vanavond. Vandaar het thema: ‘Leven met oorlog’

Bij dit thema denken we ook aan de mensen die vandaag letterlijk met oorlog leven: in Oekraïne, Soedan en in zoveel andere landen, waarin op grote of kleinere schaal oorlog wordt gevoerd. Denk je eens in: de duizenden die vandaag de meest afschuwelijke dingen moeten meemaken, en die dat dan hun verdere leven met zich meedragen en op hun beurt doorgeven aan hun kinderen en kleinkinderen. Wij zijn 78 jaar verder en nóg speelt het ons parten. Zal het hen ook nog zoveel jaar parten spelen?

Het thema ‘Leven met oorlog’ is daarmee een beschrijving van de realiteit waarin en waarmee we leven. Het is belangrijk om elkaar de verhalen te vertellen, de ervaringen te delen, te luisteren en door te geven. We doen dat echter niet zonder reden, maar we doen dat in de hoop dat we uiteindelijk niet langer ‘leven met oorlog’, maar ‘leven in vrede…’! Herdenken is immers nooit een doel op zich. We doen het om ervan te leren: ‘Zo kan het niet! Zo mag het niet weer!’. En, vervolgens te zoeken naar wegen om de oorlog te keren en vrede te leren.

In dat kader wil besluiten met woorden die mij telkens weer inspireren om me daarvoor in te zetten. Het zijn woorden uit de Bijbel, woorden van Paulus, die regelmatig in dit kerkgebouw klinken: ‘Vergeld geen kwaad met kwaad, maar probeer voor alle mensen het goede te doen. Stel, voor zover het in uw macht ligt, alles in het werk om met alle mensen in vrede te leven. (...) ‘Laat u niet overwinnen door het kwade, maar overwin het kwade door het goede.’

(c) Ruud Stiemer mei 2023

-----

**tekst van het gedicht van kinderstadsdichter Nephele

Oorlog

Het was jaren geleden
Of is het er nu nog steeds?
Verstopt in de scheuren die het veroorzaakt heeft
Zouden ze vroeger ook gezegd hebben
“Je bent veilig” en “het komt goed”
Want, dat wordt ons altijd verteld

Soms denk ik terug aan die tijd
Aan oorlog
En wenste ik dat het over was,
Voorbij, voor altijd
Dat hopen we nu nog steeds, maar
Hoe weten we zeker het te kunnen voorkomen?

25% van onze dromen komen uit
Hoe vergeten we de nachtmerries?
Ze zeggen mensen worden wijzer
Voorlopig zijn we veilig hier
Angst is ook niet altijd iets slechts,
Angst is een waarschuwing

Maar het is voorbij
Het is verleden tijd
Laten we er voor zorgen dat we niet tegen elkaar zijn
Maar met elkaar,
Samen
Want samen kunnen we de scheuren herstellen

(c) kinderstadsdichter Nephele mei 2023

-----



*** tekst van de toespraak van burgemeester Jack Mikkers:

Dames en heren, meisjes en jongens
Herdenken is…..nádenken. Nadenken over hoe we met elkaar betekenis blijven geven aan het leed
en de offers die – ondanks het wegvallen van de oorlogsgeneratie - nimmer aan betekenis mogen
inboeten. Nadenken over de vragen die toen niet gesteld móchten worden, omdat een verderfelijk
regime niet het ‘wij’, maar het ‘wij/zij’ centraal stelde. Met een gruwelijke wijze van geweld,
vervolging en terreur tot gevolg.

Herdenken is – nu nog veel meer dan de afgelopen decennia - werk in uitvoering. Een zoektocht naar
adequate en ook wel nieuwe vormen om te herdenken, met begrijpelijke generatievragen over het
doel, het bereik, de omvang en de betrokkenheid van de Bossche samenleving. Van iedereen, en zo
inclusief mogelijk. Met het oog, het oor en de schouder voor iedereen. Waarbij we stil staan bij elk
gevoel van onrecht, onvrijheid en gebrek aan acceptatie.

Herdenken is dus heel hard werken, de komende jaren, om de verbeelding en persoonlijke verhalen
ván en vóór alle generaties aansprekend te laten zijn. En te houden. Ik besef dat daar lef voor nodig
is. Maar dat gun ik onszelf. Vrijheid en democratie lijken soms holle begrippen. Soms verzanden ze in
algemeenheden. Maar onze voorouders vochten voor die democratie en die vrijheid. Iets dat jou en
mij kan gebeuren – vandaag of binnenkort – dát raakt! Onze voorouders vochten letterlijk voor een
vrijheidsbeleving. Met miljoenen doden tot gevolg. U en ik hebben die zo verworven, kwetsbare
vrijheid te onderhouden. En - met de huidige oorlog op ons continent - zelfs te koesteren.

Daarom is voor mij meedenken en meedoen niet alleen een recht, maar ook een verantwoordelijkheid.
Voor onszelf, voor de ander, voor onze democratie en onze rechtstaat. Oekraïne, ondermijning van de
democratische rechtsorde, antisemitisme en toegenomen discriminatie drukken ons dagelijks met de
feiten op de neus. Dat beangstigt mij.

We lijken nog nooit zo geworsteld te hebben met het begrip ‘acceptatie’. We lijken zo gemakkelijk te
oordelen en te veroordelen. Dat we daarom afgelopen maand als statement tegen onacceptabele
excessen de regenboogvlag moesten ophangen, snijdt door mijn ziel. Hoe pijnlijk is het om niet te
kunnen uitkomen voor wie je bent, hoe pijnlijk is het om te zien dat je persoonlijke vrijheid wordt
ingeperkt door verschrikkelijke teksten of nog erger door geweld. Het begint bij het accepteren van
de ander. Want leert 4 mei ons niet dat niemand het alleenrecht op vrijheid heeft? Je moet het delen,
durven opkomen voor anderen en begrip hebben voor elkaars vrijheden.

We zullen krachtig onze nek moeten uitsteken voor onze vrijheid. Misschien krachtiger dan voorheen.
En elkaar moeten voorhouden dat er altijd keuzes zijn, maar niet als medemensen moeten lijden. Dan
behoren we er te staan. Zoals bij pesten, bij discriminatie, bij de opvang van getroffenen, eigenlijk
gewoon bij het samen met elkaar willen leven.

Laat de waarde van gezamenlijke vrijheid hier in ‘s-Hertogenbosch voelbaar zijn. Door iets meer
tolerantie, door te investeren in het gesprek, door barmhartigheid, door acceptatie en simpelweg door
er gewoon te zijn voor elkaar. Maar ook door elkaar vragen te blijven stellen. Door nieuwsgierig te
zijn naar elkaar; door de verbinding te zoeken met elk puzzelstukje in onze prachtige stad.

Iets kan niet bestaan zonder dat wij het laten bestaan. Juist dat biedt vertrouwen in de
maakbaarheid van het samenleven. Want hoewel de puzzel die ’s-Hertogenbosch heet, nooit af zijn,
zie ik volop voorbeelden van Bossche puzzelstukjes die door inwoners naadloos passend worden
gemaakt. En die verrijking gun ik ons allemaal.

Dank u wel

(c) burgemeester Jack Mikkers 4 mei 2023

-----



****tekst van Kelly Verdonk:

1942

Het is 1942. Mijn overgrootvader en -moeder wonen in Vught. Sinds kort staat bij hen een SS-controlepost in de straat. Het resultaat: een constante angst om elkaar kwijt te raken door geweld. Ze lopen hand in hand over straat als de SS iemand voor hun neus in elkaar slaat, en voor dood achterlaat, alleen omdat diegene op de verkeerde plek is op het verkeerde moment. Het besef dat alles in een vingerknip over kan zijn. Kort daarna zoekt de SS ook mijn overgrootvader. Niet omdat hij joods is, maar omdat ze willen dat hij loopgraven voor hen graaft. Elke keer als ze aan de deur staan , klimt hij naar het balkon van de buren. Tot hij op een dag te laat is, en ze hem meenemen voor de ogen van mijn zwangere overgrootmoeder. Hij wordt op de trein gezet naar Overflakkee, naar een werkkamp, maar weet dat als hij daar klaar is, hij door moet naar het volgende werkkamp. Gelukkig slaagt hij er halverwege de rit in om uit een rijdende trein te springen. Hij loopt terug naar Den Bosch. Naar zijn vrouw.

Soms denk ik dat ik mezelf zie,
in delen van hun verhaal
Niet letterlijk in de oorlog,
maar ‘t is het gevoel van elkaar kwijtraken door geweld dat me zo raakt
Soms vraag ik me af:
als pijn zo groot is dat je er niet over kan praten, waar gaat het dan heen?
Als er een stilte ontstaat waarin het zwijgen minder pijnlijk is dan de stilte van het missen,
waar gaat die pijn dan zitten?
Dragen wij die?
Ook stille pijn moet ergens heen
Dus als het er niet uitkomt in woorden,
hoe dan wel?
Gaat het schuren in ons lijf of die van de generaties daarna?
Hoe raken woorden hun negatieve lading kwijt als ze continue geladen blijven?
In hoeverre dragen wij de pijn mee
van wat generatie op generatie op generatie wordt opgekropt?

Soms beeld ik me in hoe die angst om gescheiden te worden door geweld in mijn lijf is gaan zitten,
broeien,
door de angsten die ik voel,
omdat er toen geen ruimte was om te voelen
omdat de stilte van het zwijgen toen het minst pijnlijke was van alles
Minder pijnlijk dan de stilte van het missen
van het niet meer horen van de voordeur,
het niet meer horen van zijn stem,
het niet meer horen van zijn voetsporen,
de stille plek in bed
de onbeantwoorde vragen
of hij nog wel thuiskomt en wanneer dan
of er een antwoord is
de woorden in haar hoofd op om zijn begrafenis te delen
het besef dat dit niet meer hoeft
Dat wij onze geliefdes nog lang niet hoeven te begraven, maar wel het verleden
Dat wij niet het verleden zijn, maar we daardoor wel hier staan in het heden
Het besef dat wij de angst van onze voorouders niet met ons mee hoeven te dragen,
maar we er wel zijn om het uit te dragen
Om van ons te laten horen
om hun verhaal te laten horen
want voor onze voorouders was de stilte van het zwijgen misschien noodzakelijk,
en minder pijnlijk dan de stilte van het missen
maar die pijn mag er zijn nu
en ieder verhaal heeft recht op een stem
dus voor ons ligt de kunst in het uitdragen
alleen dan kunnen we loslaten.

(c) Kelly Verdonk mei 2023

-----


*****tekst van Eric Alink

Foto

Bij sommigen vind je ze in de gang. Wat kouwelijk, op de tocht – af en toe hoor je hun
onderdrukte niezen. Maar meestal hangen ze in de huiskamer. Onze familieleden, ingelijst.
Foto's van grofkorrelige grootouders, moeders in kleur, vaders in zwart-wit, kiekjes van
kinderen en kleinkinderen. Vrijwel altijd hangen ze waterpas, want scheve gezichten zijn er
al genoeg. Een zeldzame categorie, maar hij bestaat, vormen de verdwenen foto&#39;s. Een lege
plek op de muur herinnert veelal aan familieleden die in ongenade zijn gevallen – of van hun
spijkertje, want een wiebelig leven blijft zelden onopgemerkt.

Het is niet vreemd dat zo&#39;n samenhangende collectie iets dierlijks heeft. Families zijn vaak
roedels. Hun foto&#39;s fungeren als hertengeweien, die we trots aan de muur hangen. In mijn
kamers ontbreken ze. Op één foto na, een portret uit de jaren vijftig van mijn opa. Hij was
hoofd van de dorpsschool in Beckum, een dorpje in Twente. Een zachtmoedige
bovenmeester met de breekbaarheid van schoolbordkrijt. Het is een sprekende foto, al
zwijgt-ie.

Toen de oorlog uitbrak was mijn opa 43. Als opgetrommelde reserve-kapitein trok hij in de
meidagen van 1940 naar het Gelderse dorpje Dieren. Zijn eenheid moest een
commandopost aan de IJssel verdedigen. Hoe dat afliep? De IJssel, die zich van nature al in
bochten kronkelt, wilde het me niet vertellen. Klaarblijkelijk was het een tere kwestie. De
feitelijke toedracht zou ik pas in 1992 ontdekken, in de boedel van mijn overleden vader.

Een zomerse dag in een flatje in Hintham. Ik open een mapje van de naoorlogse Commissie
van Onderzoek, met doorslagen van getypte processen-verbaal uit 1948. Zeven opgeroepen
getuigen hebben verklaringen over de keuzes van mijn opa afgelegd. In het kort: op 10 mei
1940 weten de Duitsers zijn commandopost van andere Nederlandse legereenheden af te
snijden, waarna ze langdurig het granaatvuur openen. Een verloren zaak, oordeelt m&#39;n opa
na enkele uren. Hij geeft het bevel de post te verlaten en trekt zich met zijn manschappen
terug in een nabijgelegen bos.

“Hij verzaakte zijn militaire plicht”, klinkt in enkele processen-verbaal. “Nee”, zeggen andere
getuigen, “als schoolmeester wilde hij de zinloze dood van zijn jongens voorkomen.” Er
zouden geen strafmaatregelen volgen, al schijnt mijn opa diep te hebben geleden onder de
verdenking dat hij in gebreke was gebleven. Zijn vroege dood in de jaren zestig maakt
navraag lastig. Maar soms hoop ik dat zijn foto op een avond in mei begint te praten. Zoiets
kan, vermoed ik. Weinig uitsluiten in je leven is de beste grondhouding – een wijsheid die ze
in Oekraïne elke dag onderschrijven.

Na de oorlog vond een kleine bevolkingsexplosie plaats, ook in Den Bosch. De komst van
nieuw leven zette de vrede kracht bij, maar zou de oorlog tegelijkertijd stilletjes
bestendigen. Want geliefden die elkaar in omwoelde nachten vinden, zijn zonder het te
beseffen in carbonpapier gewikkeld. Elk nieuw leven is deels de doordruk – of draagt op z&#39;n
minst de inktvegen – van eerdere generaties. Dat gaat aanzienlijk verder dan de kleur van
ogen en haren, lichaamsbouw, aandoeningen of karakter. Dat stelt ook de epogenetica, een
vrij jonge wetenschap, die overdracht van herinneringen via ons dna onderzoekt.

Wat eerdere generaties hebben beleefd – ook in de oorlogsjaren – dragen wij dan ook diep
in ons mee. De nalatenschap is groot. Hij bestaat uit angsten en dromen, gedeelde trots,
nooit vereffende rekeningen, stille offers, beloften met gekruiste vingers, uitgestelde
genade, geheimen achter gesloten lippen, de opdracht om te vergelden, te boeten of iets
recht te zetten. Wij zijn vrij, maar nooit helemaal. Want in ons woont ook het verleden, met
vrij uitzicht op wat nog komen gaat.

Voordat ik tegen zessen de stad in fietste, keek ik naar de zwart-wit foto van m&#39;n opa, de
bovenmeester uit Beckum. Hij zei:

“Elke familie is een uniek vlechtwerk van herinneringen, overtuigingen en stille opdrachten.
Om die reden is geen enkele familiegeschiedenis gelijk. Wel hebben vrede en vrijheid voor
iedereen dezelfde opgave.

“Welke?”, vroeg ik.

“Leef als een witte vlag”, zei hij. “Als teken van overgave aan het leven, uit verzet tegen
onnodige dood. Maar wees niet naïef. Blijf waakzaam, tot in de jongste takken van elke
stamboom.”

Ik knikte, fietste de stad in, in de hoop de loop te veranderen. Van een kleine
familiegeschiedenis, van de IJssel, van het lot dat af en toe in onze handen ligt.

(c) Eric Alink mei 2023

-----



==================================================================

zie ook oorlogsherdenkingen in 's-Hertogenbosch januari 2022 e.v.

zie ook 75 jaar Bevrijding Nederland - Oorlogsherdenkingen in ´s-Hertogenbosch - 2020 & 2021

zie ook 75 jaar Bevrijding van 's-Hertogenbosch oktober 2019 deel 2
zie ook Deel 1 van april t/m 24 okt 2019

zie ook de foto's van de Bevrijdingsdag 2015 en van 2016 en van 2017 
en van 2018 inclusief herdenking bij het Welsh Monument door een bataljon van het Welsh Regiment op 16/1/2019

zie evt ook 2017 Theater na de Dam in de Casinotuin
zie ook de Boschtion-foto's voor de herdenking van oktober 2014 

en oorlogsmonumenten 2012 en van 2013 en de dodenherdenking in 2014

- zie evt ook Herdenkingen WOII - Goirle - fusillade 5 gijzelaars ('42) op landgoed Gorp & Roovert - 15 augustus 2018 e.a.
+ fusilladeplaats Loonse en Drunense Duinen 26 mei 1944
+ 16/10/2018 herdenking fusillade 1942 in Woudenberg (Utr.)
+ 15/8/2019 foto's van de herdenking op Gorp & Roovert 2019
+ 11/9/2019 Waalre - herdenking Brabantse gesneuvelden WOII en daarna

Zie ook de aparte pagina over Enrico Marcolina die net als Piet Kerssens sneuvelde op de Wilhelminabrug
zie evt ook de opening van de Royal Welsh Bridge in 2015 en de onthulling van de naam op de Bevrijdingsdag 2015
info Erelijst van de gemeente 's-Hertogenbosch

zie eventueel ook Bevrijdingsfestival 2023
©2023 Gerard Monté

==================================================================/

                  



==================================================================