FOTONIEUWS

Grafisch Atelier - Bosch Grafisch Souvenir - 1 november 2015

Aan de expositie Bosch Grafisch Souvenir zijn twee prijzen verbonden, die voor het grafisch werk werd door de jury toegekend aan Marieke Peters (zie ook de expositie in het JBZ) met het werk Hide and Seek, omdat de symboliek en de angsten uit het werk van Jeroen Bosch hier in samen komen. Het souvenir Jheronimus brandt, van Laura Hoek (expositie bij Vennix), kreeg ook een prijs toegekend. De nieuwe Jheronimus-toren uit het Paleiskwartier stond model voor zowel haar grafisch werk als voor haar drie-dimensionele toren in kaarsvorm die als in een stadsbrand van Bosch kan verdwijnen. Een thema dat ze met andere bekende Bossche gebouwen en munumenten uitwerkte in haar grafiek en souvenirs tot aan neptatoeages toe.

Een aantal scholen maakte in de werkplaats van het Grafisch atelier ook grafiek, waarbij de leerlingen en studenten experimenteerden  met allerlei technieken. Op zondag 15 november wordt de Jeugd Grafiekprijs uitgereikt om 15 uur.
Matteo Mijderwijk gaf een kort voorproefje van zijn optreden op november music.
De Grafiekkalender 2016 was ook te bekijken.
info www.gadenbosch.nl, het Grafisch Atelier wordt door bezuigingen bedreigd in zijn voortbestaan.

©2015 Gerard Monté

Bij de opening hield oud-academiedirecteur Alex de Vries een toespraak, hieronder zijn tekst:

Het belang van grafiek

Bosch Grafisch Souvenir

De stille kracht van de beeldende kunst is de grafiek. Het

wordt tijd dat die kracht eens losbarst. Altijd neemt de

grafische kunst een bescheiden, ondergeschikte positie in ten

opzichte van de luidruchtige en onmiddellijk zichtbare

ontwikkelingen in de cultuur, terwijl het vaak juist de

grafiek is waar tersluiks en onzichtbaar wordt

geëxperimenteerd met vorm, kleur, uitdrukking, formaat,

verhouding, betekenis, dimensie en bereik, wat altijd aan die

opmerkelijke gebeurtenissen vooraf gaat. Gaat het te ver om te

zeggen dat de eerste visuele gewaarwording een grafische

ervaring was? Is de eerste kunstzinnige ervaring niet het

waarnemen van een afdruk, een spoor van jezelf, een voetafdruk

in de grond, een handafdruk op een wand? Grafiek als een

handschriftelijke uitdrukking die zichtbaar blijft, is de

oorsprong van de beeldende kunst. Ook als je klei oppakt om

een beeld te vormen is dat in beginsel een grafische

handeling. Als je hakt in een steen, krast met een pen, wrijft

met je hand; het grafische gebaar ligt altijd ten grondslag

aan de beeldende kunst. De vanzelfsprekendheid ervan is zo

natuurlijk dat die als overbodig wordt gezien. Pas als je

eraan voorbij gaat, ontdek je de noodzakelijkheid ervan.

Grafische technieken zijn de meest democratische

uitdrukkingsmiddelen die je als kunstenaar kunt gebruiken. Je

ontdoet het kunstwerk ermee van zijn eenmaligheid, zonder de

uitdrukkingskracht ervan te ondermijnen; je vermeerdert die

alleen maar. Je vergroot de beschikbaarheid ervan met de

mogelijkheid om iedere afdruk toch een persoonlijk karakter te

geven. Wie voor het eerst in een grafisch werkplaats komt en

een eerste afdruk van bijvoorbeeld een ets onder de pers

vandaan ziet komen, zal worden getroffen door de kwetsbare

kwaliteit ervan. Alle volgende afdrukken van die ets zijn daar

de bevestiging van, totdat de etsplaat sleets raakt en de

afdruk aan zeggingskracht inboet en weer opgewerkt moet

worden, totdat het niet meer gaat. Die beperking is een

waarborg voor de kunstzinnige identiteit van de grafiek.

Grafiekwerkplaatsen zijn onmisbare basale en collectieve

voorzieningen in de wereld van de beeldende kunst. 

Kunstenaars die zich individueel de investering voor grafische

apparatuur niet kunnen veroorloven, maken gebruik van deze

gezamenlijke voorzieningen die grotendeels door vrijwilligers

en liefhebbers worden onderhouden. Ze verzorgen instructies en

introduceren nieuwelingen in deze techniek door ze de

consequenties van de opeenvolgende stappen in het grafische

kunstwerk in te laten zien. De kunstenaars experimenteren

ermee en breiden de mogelijkheden uit. Grafiek is de research

& development afdeling van de beeldende kunst en heeft een

belangwekkende output die voor iedereen bereikbaar is, van de

beginnende kunstverzamelaar tot de meest gerenommeerde museale

instelling. De grafische werkplaatsen worden te weinig op

waarde geschat, omdat ze vooral als een facilitaire apparaat

worden gezien, terwijl het de laboratoria van de kunstzinnige

verbeelding zijn. Je leert er het beeld te analyseren en op te

bouwen, te ontleden en samen te stellen, om te draaien, op

zijn kop te zetten, te vergroten en te verkleinen, te delen en

te vermenigvuldigen.

Waarom is de positie van de grafiek dan zo in gevaar? Waarom

is er in de infrastructuur van de kunst zo weinig financiële

ondersteuning? Dat komt omdat de zichtbare resultaten weinig

spectaculair zijn in de zin van de eigentijdse

spektakelcultuur. Grafiek bekijk je nog altijd het best

binnenskamers en op de hand. Een grafiekfestival zou dan ook

een contradictio in terminis zijn. Desalniettemin ís de

tentoonstelling ‘Bosch Grafisch Souvenir’ een grafiekfeest,

een grafisch festival. Het Grafisch Atelier Den Bosch toont

ermee aan dat het een beeldende uitdrukkingsvorm is die in

alle rijkdom en variatie door iedere kunstenaar kan worden

beoefend en gewaardeerd en die binnen het onderwijs en de

educatie een uitzonderlijke rol speelt in het ontwikkelen van

begrip voor de betekenis van het beeld en het teken. Niet voor

niets heeft het Grafisch Atelier drie scholen – Het Hooghuis

Lyceum uit Oss, het Pierson College uit ‘s-Hertogenbosch en 

SintLucas uit Boxtel - uitgenodigd deel te nemen aan dit

project en met verrassende resultaten. Als het beeld een teken

is, heeft het betekenis.

Dat de kunst zin heeft wordt door de grafiek als geen ander

aangetoond en als dit fundament voor de beeldende kunst wordt

ondermijnd stort op termijn het hele gebouw in elkaar. Het is

van belang dat de grafische werkplaatsen die er nog in

Nederland zijn door gemeentes met een ruimhartige

basisfinanciering worden gesteund en dat fondsen projecten

mogelijk maken en dat sponsoren investeren in de verspreiding

van de resultaten die de ateliers presenteren. Bij ‘Bosch

Grafisch Souvenir’ vervullen de gemeente ’s-Hertogenbosch, het

Prins Bernhard Cultuurfonds en het Hermes Netwerk die

functies.

Aan Bosch Grafisch Souvenir doen 35 kunstenaars mee. Steeds

hebben door het Grafisch Atelier uitgenodigde kunstenaars een

andere, jongere kunstenaar voor deelname voorgedragen. Wie

denkt dat zo’n constructie een even aantal kunstenaars moet

opleveren, heeft gelijk, maar door persoonlijke omstandigheden

heeft kunstenaar Thijs Jager helaas geen bijdrage kunnen

leveren, maar wel Lobke van Aar, Frances Alleblas, Hans

Andringa, Lieke Arens, Paul Bogaert, Anke van den Brink,

Marieke Coenen, Arjan van Egdom, Peter Franssen, Fred Geven,

Laura Hoek, Hella van ’t Hof, Kim Hospers, Florence Husen,

Kitling Jordens, Maria Kapteijns, Laura Karsmakers, Emmy van

Lamoen, Nina Lathouwers, Vanessa Obinu, Inez Odijk, Jos de

l’Orme, Marieke Peters, Alexia Pnevmatikos, Henning

Rosenbrock, Henny Schakenraad, Annika Syrjämäki, Bianca

Tangande, Lea Theunissen, Zoubida Tulkens, Helma Veugen,

Reggie Voigtländer, Hans Wap, Raoul Wilke en Marthe Zink.

Juist bij zo’n omvangrijke groepstentoonstelling is het

noodzakelijk alle kunstenaars te noemen.

Aanleiding voor dit project is het Jeroen Bosch jaar dat op

stapel staat en dat onder de titel JB500 in 2016 de 500ste

sterfdag van deze kunstenaar herdenkt. Als geen ander wist

Jeroen Bosch uitdrukking te geven aan de bekoringen en

verzoekingen van het aardse leven verbeeld door de hemelse en

helse verrukkingen. Hij schetste daarmee een metaforisch

wereldbeeld waar we ons voornamelijk dank zij hem nu een

voorstelling van kunnen maken dat tegelijkertijd verontrustend

en verleidelijk is. De uiterste detaillering van een aan pure

verbeelding ontsproten fantasiewereld dat droom en nachtmerrie

ineen is, heeft de beschouwer ervan van begin af gefascineerd.

Zijn beeldtaal is niet zozeer uitzonderlijk, want er waren tal

van andere kunstenaars die soortgelijke hybride fantasiewezens

schilderden, als wel bandeloos, want er is geen ander die in

een almaar uitdijende detaillering zo’n wezenlijk

schilderkunstig universum aan onvoorstelbare taferelen in

contrast met het alledaagse en platvloerse heeft geschapen als

hij. Jeroen Bosch is een kunstenaar die je kunt bewonderen en

verguizen, maar aan wie je je niet kunt meten. Je kunt je

nooit op een voet van gelijkwaardigheid met hem verhouden. Hij

heeft schilderijen tot stand gebracht die blijk geven van een

universele menselijkheid aan kracht en zwakte die elkaar als

communicerende vaten beïnvloeden. Ondanks beestachtige

trivialiteiten gaat er van zijn werk een uiterste

vergeestelijking uit. Die aspecten van zijn kunstenaarschap

hebben de deelnemers aan ‘Bosch Grafisch Souvenir’ op allerlei

manieren beïnvloed. We zien het woud dat spreekt en het veld

dat ziet, de wereld onder een glazen stolp, doormidden

gesneden, het hemelgewelf gehalveerd, brandende torens  en

monumenten, eindeloze zinderende kleurstalen, dierenhuiden,

vogels, vissen, doedelzakken, trechters, een vleesfontein,

rondzwervende vingers, vage vlekjes, muiltjes, schoenen,

klompen, schone zielen, wakken en lepels in etsen,

zeefdrukken, lino’s, houtsneden, stempels, drukplaten, foto’s,

films en prints. De prenten die de kunstenaars hebben gemaakt,

krijgen daarnaast een equivalent in souvenirs als een

kalender, sleutelhanger, reislampje, shawl, vazen, broches,

speldjes, hangers, kruidenpotjes, zaadjes en tasjes, presse-

papiers, een kwartetspel , koelkastklevers en plaktatoeages,

naast grafische afgeleiden van de prenten zelf die als

miniaturen de functies van gedenkteken of herinneringsbeeld

vervullen

‘Bosch Grafisch Souvenir’ is een tentoonstelling die je

overstelpt. Je wordt meervoudig door duizelingwekkende grafiek

bevangen. Het bewijst dat je niet bang hoeft te zijn. Er is

toch niets dat helpt. Kijk je ogen uit in het spiegelbeeld van je verlangen.

Alex de Vries