FOTONIEUWS

Struikelstenen "Stolpersteine" voor het Joods echtpaar Neuhaus-Davids - Ophoviuslaan - 15 juni 2018

+ 26/1/2020    Holocaust-herdenkingsdag in 's-Hertogenbosch

+ 6/5/2021      struikelstenen in het gebied tussen Markt en Sint-Janssingel

+ 23/10/2024  struikelstenen-symposium Steentjes voor de weg terug - Bestuurscentrum stadhuis

+ 2/5/2025      het poetsen van de struikelstenen  

---------------------------------------------------------------------

+ 15/6/2018 Struikelstenen "Stolpersteine" voor het Joods echtpaar Neuhaus-Davids - Ophoviuslaan

Ton de Klein van de initiatiefgroep die zich inzet voor het plaatsten van struikelstenen in Den Bosch leidde de bijeenkomst in de Ophoviuslaan 126 waarbij twee struikelstenen -Stolpersteine-  gelegd werden.
Elke struikelsteen vermeldt een gezinslid van een Joodse familie die op een plek gewoond heeft maar die vermoord is in de Duitse concentratiekampen. Het is een idee van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig die dit onder meer doet als een reactie op de houding van zijn ouders in de oorlog.
Wethouder en loco-burgemeester Jan Hoskam hield een toespraak.

In de Ophoviuslaan woonde in het begin van de oorlog het echtpaar Neuhaus-Davids met hun dochter Marian die tussen de 3 en 3 1/2 was toen haar ouders haar lieten onderduiken. Dat weet ze nu niet precies meer. Ze is in mei jarig en ze heeft nog een foto van haar opa die op haar verjaardagsfeestje was. Hij is later dat jaar in de zomer gestorven en in Vught begraven. Marian was toen al weg, zat in Limburg ondergedoken en is na de oorlog naar familie in Amerika gegaan, ze spreekt nu alleen Engels.
Ze hoorde over de struikelstenen en schreef aan de gemeente of voor haar ouders ook zulke stenen gelegd konden worden.
Speciaal voor deze bijeenkomst overgekomen was ze weer terug in de buurt waar ze als klein kind gewoond heeft.
Bij de steenlegging was haar buurmeisje uit de oorlogstijd van een paar huizen verderop aanwezig, net als haar onderduikbroertje en -zusje uit Limburg.
De ouders zijn in 1943 in Sobibor vermoord.

Eerder werden in Den Bosch Stolpersteine geplaatst bij de voormalige synagoge in 2012 en in Hintham in 2014 (foto's die gepubliceerd zijn op Boschtion-tv kabelkrant)
en in de Minderbroederstraat in 2016.

info Joods Monument Den Bosch en namenennummers
©2018 Gerard Monté

-------------------------------------------------------2020

+ 26/1/2020 Holocaust-herdenkingsdag in 's-Hertogenbosch
met klezmer-muziek door Trio C tot de derde.

Bij de onthulling van een gedenksteen voor de op 19 mei 1944 vanuit Den Bosch naar Duitsland weggevoerde Sinti en Roma hield de heer Winterstein een toespraak, daarna werd een stille tocht gelopen. Die ging naar de Beekmanschool aan de Van der Does de Willeboissingel. Daar werden aan de hand van een Stolperstein de Joodse kinderen herdacht die in 1942 vanuit de Nutsschool naar Duitsland weggevoerd zijn en daar in kampen vermoord werden. Joop van Dijk vertelde erover. De steen die hier ligt heet, vanwege zijn formaat, eigenlijk een struikeldrempel (Stolperschwelle). zie onder bij 8/6/2021.
Bij het Huis van Bewaring in de Sint Jorisstraat, in de oorlog door de Duitsers als gevangenis gebruikt, werden een aantal Stolpersteine gepresenteerd die later in het plaveisel van de straten tussen Dommel en Koningsweg aangebracht zullen worden. Stadschroniqeur Eric Alink las een tekst voor.
In De Mortel achter de voormalige synagoge werd stilgehouden bij de 3 plaquettes met de namen van 293 Joodse Bosschenaren die in de oorlog in Duitsland zijn vermoord, René Kok gaf een toelichting. De namen worden ook vermeld op het joodsmonumentdenbosch.
In de voormalige synagoge ontstaken dominee Ruud Stiemer en jeugdburgemeester Saleisha Kreté een kaars.
Burgemeester Jack Mikkers en bisschop Gerard de Korte waren hier ook bij aanwezig.

©2020 Gerard Monté

-------------------------------------------------------2021

+ 6/5/2021 Struikelstenen in het gebied tussen Markt en Sint-Janssingel.
Er zouden in de eerste week van mei 43 struikelstenen (Stolpersteine) gelegd worden in de straten tuusen Markt en Sint-Janssingel maar door vertraging van de zending stenen uit Berlijn konden ze niet op tijd geplaatst worden.
Dat gebeurt nu in de rest van de week.
Bij Kruisstraat 21 waren wel bloemen gelegd door enkele nabestaanden.
Er komen struikelstenen bij Kruisstraat 21 en 27, Korenbrugstraat 3, Molenstraat (in de Uilenburg) 3, Tweede Korenstraatje 14 (de huizen zijn verdwenen), Snellestraat 52, Vughterstraat 9 en 54, Westwal 16, Sint-Janssingel 2 (het huis is verdwenen).
En bij het voormalige Eerste Kasterenstraatje en op 7 mei bij het voormalige Tweede Kasterenstraatje aan de Kasterenwal (de huizen zijn verdwenen en straatjes, eigenlijk inhammen van de wal, ook, de rooilijn is rechtgetrokken).
Op 7 mei werden verder stenen gelegd bij Achter het stadhuis 10 en Kolperstraat 8.

Medewerkers van de gemeente legden de stenen heel precies voor de plaatsen waarvan de mensen weggevoerd waren en leden van het bestuur legden bloemen . Bij het pand Achter het stadhuis legde een van de nabestaanden van de familie, Willie, 3 bloemen. Hij vertelde dat een van de bewoners, de grootvader een slagerij had in de Berewout, een van de jongens hield in het rechtergedeelte de administratie van het bedrijf bij. Deze zoon was ziekelijk, hij overleed aan het begin van de oorlog. Het gezin had 19 kinderen waaronder een aantal ongetrouwde dochters. Toen de oproep kwam om zich te melden voor transport naar Duitsland liep een van hen meteen naar het protestants ziekenhuis aan het einde van de Vughterstraat, op bastion Vught, om te vragen of ze mocht onderduiken. De volgende dag is ze echter thuis al opgehaald, waarna ze als eerste van het gezin omgekomen, vermoord is.

Het is de bedoeling van de stichting om alle 293 vermoorde Joodse inwoners te gedenken met een persoonlijke Stolperstein. Hun namen zijn ook te lezen op de 3 plaquettes aan de achterkant van de voormalige synagoge in De Mortel.(zie 26/1)

+ 8/6/2021 Eerder geplaatste Stolpersteine op de Van der Does de Willeboissingel, 't Zand e.a. locaties.

Op de Van der Does de Willeboissingel liggen zo'n 25 struikelstenen, geplaatst in oktober 2020. Ook op andere plaatsen liggen inmiddels een aantal Stolpersteine: Sint Jorisstraat (bij de ingang van het voorm. Huis van Bewaring (zie boven bij 26/1/2020)), Willem van Oranjelaan, Enckevoirtstraat, Koningsweg, Oranje Nassaulaan, en de Luijbenstraat (volgs. een van de straatnaambordjes Luybenstraat).

©2021 Gerard Monté

-------------------------------------------------------2024




+ 23/10/2024  struikelstenen-symposium Steentjes voor de weg terug - Bestuurscentrum stadhuis
org. comité struikelstenen Den Bosch, dagvoorzitter Tjeu Cornet

met o.a.
burgemeester Jack Mikkers
Hendrien Pruikemaker, een nabestaande
Gunther Demnig, bedenker van het wereldwijde Struikelstenenproject (met simultaanvertaling door Christine Jansen)
René Kok, historicus, over de lotgevallen van de Joden in ‘s-Hertogenbosch
de presentatie door Ton de Klein van het boek Geïsoleerd, gedeporteerd, vermoord - Bossche joodse slachtoffers van het nationaal-socialisme
eerste exemplaar voor Marion de Graaf
stadschroniqeur Eric Alink met een tekst oa over de familie Lievendag en de familie Troostwijk
de Paadjesmakers met het wandelboekje Langs struikelstenen in 's-Hertogenbosch (info) oveer de struikelstenen en oorlogsmonumenten in Den Bosch, een route van 4,9 km.

foto's op het scherm en in het boek Olaf Smit
expositie Wat zou je meenemen als plotseling moet vertrekken, leerlingen Rodenborch College
de Paadjesmakers presenteerden het wandelboekje Langs struikelstenen in 's-Hertogenbosch (info) over de struikelstenen en oorlogsmonumenten in het centrum van Den Bosch, een route van 4,9 km.
muziek trio C tot de derde

Op de lijst bij de voormalige synagoge worden 293 namen genoemd en er werd gesproken (ook in het boek) over 249 slachtoffers. Dat is te verklaren door het feit dat tot de Bossche sjoel (synagoge) ook inwoners uit Vught en enkele andere plaatsen behoorden.

zie evt ook + 19/10/2024  80 jaar bevrijding - Bossche huizen van verzet   + 20/10/2024  Bossche Joodse huizen 

©2024 Gerard Monté

-------------------------------------------------------2025




+ 3/5/2025      het poetsen van de struikelstenen  

Tweemaal per jaar, tegen 5 mei en 27 oktober, gaan groepen vrijwilligers door de stad om de struikelstenen (Stolpersteine) te poetsen.
Veel bewoners van de huizen waar struikelstenen bij liggen poetsen zelf regelmatig de stenen.
De messing plaatjes worden vies en vallen daardoor minder of helemaal niet meer op. Op zich niet erg maar het effect om eventje herinnerd te worden aan wat er met de joodse Bossche inwoners gebeurd is gaat dan verloren. Aan beschadigingen door straatwerkzaamheden is helaas niets te doen.  De foto's zijn van de Pr Bernhardstraat waar verzameld werd bij de voorm. synagoge (nu de Toonzaal) waar de eerste Bossche stenen gelegd werden voor het echtpaar De Lieme. Verder van de Waterstraat, Sint-Jorissstraat, Vughterstraat,  De Bossche Pad, Busschietersstraat, Moliusstraat, Jan de la Barlaan.

De struikelstenenzijn vaak de enige fysieke plaats waar de joodse slachtoffers herdacht kunnen worden, naast verzamelmonumenten zoals de namenplaquettes achter de Toonzaal (voorm. synagoge). [En zoals voor sinti en roma de namensteen bij het station.]
Ze liggen zo dicht mogelijk bij de huizen waar de joodse mensen voor het laatst gelukkig of vrijwillig gewooond hebben. In de oorlog gingen ze veelal op de vlucht of zochten plaatsen waar de dachten veilig te zijn.
Sommige huizen zijn verdwenen of door verbouwing niet meer herkenbaar. De Grobbendonckstraat bij het station is weggebombardeerd bij de bevrijding.
De ouders van Ivor Troostwijk kwamen uit Arnhem, ze kwamen terecht in de gevangenis van de Sichterheits Dienst (het Huis van Bewaring in de Jorisstraat). Abraham was getrouwd met Annie Troostwijk-Samuel. In de gevangenis is hun zoontje Ivor Arnold Troostwijk is geboren op 13 november 1943.
Moeder en zoon zijn op 28 januari 1944 in Auschwitz vermoord. Abraham verdween in maart 1945 'ergens in Duitsland'.

©2025 Gerard Monté

-----------------

-------------------------------------------------------

zie ook: Struikelstenen Den Bosch en de lijst op wikipedia 

ook Joods Monument Den Bosch en Namenennummers  en het landelijk Digitaal Joods Monument