FOTONIEUWS

Oorlogsherdenkingen in ´s-Hertogenbosch - januari 2025 e.v.

>Op mobieltje menu omhoog schuiven
en toestel kantelen om knoppen rechtsonder de foto's te zien<

-------- inhoudsopgave

+ 4/5/2024    Dodenherdenking in 's-Hertogenbosch - Grote kerk - Casinotuin, tuin van vrede en vrijheid 

+ 16/5/2025  Herdenking voor de in 1944 weggevoerde Sinti en Roma - Oranje Nassaulaan  

+ 30/8/2025  VOC - Herdenking gesneuvelde Bossche militairen in Zuidoost-Azië 1941-1962 - Zuiderpark 

+


----------------------------------

-----mei

+ 4/5/2025 Dodenherdenking in 's-Hertogenbosch - Grote Kerk
mmv het kamerkoor Mi Canto - dirigent Enrico van Schaik en pianist Huub Sperber.
Jamie de Goei speelde op het grote orgel.

De kinderburgemeester Loek Höppener zette de Erelijst Bossche slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog op tafel.
Er zijn zo'n 900 Bosschenaren door oorlogs- en bevrijdingsgeweld omgekomen

In de bijeenkomst in de Grote Kerk ging ds. Erica Scheenstra voor.
Er werden oa 7 kaarsjes aangestoken voor 7 groepen oorlogsgetroffenen:
- De omgekomen Bossche burgers bij oorlogs- en bevrijdingsgeweld
- De omgekomen Bossche en Britse militairen die vochten voor onze vrijheid
- De Bossche Joodse inwoners die vervolgd en vermoord zijn
- De Bossche Roma en Sinti die vervolgd en vermoord zijn
- De omgekomen Bossche verzetsstrijders
- Allen die vervolgd werden om hun politieke of religieuze overtuiging of seksuele geaardheid
- Voor de slachtoffers die gevallen zijn in de oorlogen die vandaag gevoerd worden

Korte lezing door Sanne Schraa over Bossche vrouwen en verzet.

Juliette Nederlof (mede-auteur van Een kwestie van kiezen?) over nsb-burgemeester Thomassen en zijn kleindochter.

Annet Braaksma en Toos van Helden vertelden over Vrouwen aan tafel: Vertel je verhaal.

Kinderstadsdichter Aniek Hamers las haar gedicht voor: Door de ogen van een kind.

Na het Wilhelmus werd op het Kerkpleintje opgesteld voor de stille tocht naar de Casinotuin, tuin van vrede en vrijheid

organisatie door het 4-mei comité 's-Hertogenbosch

deze bijeenkomst is niet gestreamed of terug te zien

-

+ 4/5/2025 Dodenherdenking in 's-Hertogenbosch - Casinotuin, tuin van vrede en vrijheid
met een toespraak door burgemeester Jack Mikkers
een gedicht door de uit Syrië afkomstige Amro Diab
stadschroniqueur Eric Alink las een tekst voor met een stevige oproep

Er was aandacht voor alle Bossche oorlogsslachtoffers maar ook voor de oorlog in Oekraïne en Gaza.

...

-

geen foto's van het herdenkingsconcert in het JBAC met het Requiem van Luigi Cherubini

zowel Aniek als Amro zijn bij het schrijven van hun gedicht begeleid door de Stichting De Speak Up Club

 

(c) Gerard Monté 2025

-----

+ 16/5/2025  Herdenking voor de in 1944 weggevoerde Sinti en Roma - Oranje Nassaulaan

Een delegatie van de veteranen van het VOC aan De Fuik Den Bosch West heeft op 16 mei een bloemenhulde verzorgd bij de plaquette aan de Oranje Nassaulaan.

De plaquette is daar op 26 januari 2020 onthuld ter herdenking aan de landelijke razzia van de Roma en Sinti op 16 mei 1944 en deportatie op 19 mei 1944. Toen werden 51 Roma en Sinti uit Den Bosch weggevoerd. Dertien van hen werden uiteindelijk vermoord in concentratiekampen in Duitsland.

Omdat het bij deze bevolkingsgroepen niet gebruikelijk is de namen te vermelden zijn er slechts enkele genoemd, met uitdrukkelijke toestemming van de families.

zie evt ook + 01/09/2024  Holocaustherdenking Namen en Nummers van Verhalis bij het Bhic op de Citadel

info Erfgoed  -  joodsmonument 
(c) Gerard Monté 2025


-----augustus

+ 30/8/2025  VOC - Herdenking gesneuvelde Bossche militairen in Zuidoost-Azië 1941-1962 - Zuiderpark 

Deze herdenking bij het Indië-monument aan de Zuiderparkweg voor de tiende keer georganiseerd, door Stichting Ouwestomp en Veteranen Ontmoetings Centrum Den Bosch-Brabant Noord.

Jeroen Stam van het VOC heette de bezoekers, waaronder veteranen en familieleden van gesneuvelde Bossche militairen, welkom.

met de sprekers: Onno Hoes, Hans Josemans, Marco Kroon   (teksten volgen)

Kransen werden gelegd door de Stichting Ouwestomp/ Veteranen Ontmoetings Centrum Den Bosch-Brabant Noord. (door Mike Taff Williams en kleinzoonThomas Coonen),
een krans namens alle nabestaanden en familie, door Hans, Els en Mike Josemans,
een krans namens de Commandant 11 Lucht Mobiele Brigade, gelegd door Luitenant Kolonel Rob Müller en 1e Luitenant Maurice Piëtte,
een krans van Contact Oud Mariniers Noord Oost Brabant, gelegd door Gerard Groen en Hans Overbeek.

En bloemstukken door
Herdenking Oorlogsslachtoffers Nederlands-Indië '42-'49, Anneke Schults en Tony Ernst,
door VOOR Den Bosch, Joep Gersjes,
een bloemstuk voor Frans Meesters, door de familie Meesters.

Bij het défilé werden bloemen gelegd door bezoekers.

Het smartlappenkoor  T'is nie te geleuven zong Indische liedjes en het Indisch Onze Vader.
Trompettiste Renée blies de Last Post waarna enkele momenten van stilte volgden.

Aalmoezenier René Heinrichs sprak een overweging uit.

-----

Bij het dodenappèl de namen van de gesneuvelde militairen afgeroepen:
DRAGER BRONZEN LEEUW MARINIER 1E KLASSE VAN RIXTEL, DRAGER BRONZEN KRUIS SOLDAAT 1E KLASSE CLAASSEN,
SERGEANT VAN BALEN, KORPORAAL VAN DEN BERG, MATROOS BOXMAN, KORPORAAL VAN GESTEL, KANONNIER GOVERS,
MARINIER VAN GRINSVEN, KORPORAAL HARTMAN, SOLDAAT G VAN HASSEL, SERGEANT H VAN HASSEL, SOLDAAT VAN DER HEIJDEN, ADJUDANT HENSKENS, KANONNIER HERBER, WACHTMEESTER VAN DEN HEUVEL, KORPORAAL HOPSTAKEN, MATROOS HOUDIJK, LUITENANT VAN IERSEL, SERGEANT JANSEN, KORPORAAL KOK, KAPITEIN VAN DER KOOIJ, LUITENANT VAN DE LEEMPUT, LUITENANT VAN DE LINDE, MATROOS MEESTERS, AALMOEZENIER MEUWESE, SOLDAAT MICHELS, KORPORAAL MOERKENS, SOLDAAT VAN MUILEKOM, SOLDAAT OOSTENVELD, KORPORAAL VAN SCHIJNDEL, SERGEANT MAJOOR SLEDSENS, SOLDAAT TIEBOSCH, KORPORAAL VINK, KANONNIER DE VOIGT, SOLDAAT VAN WAMEL, LUITENANT WARMER, SOLDAAT VAN DEN WILDENBURG. Zij werden door een van de veteranen "present" gemeld.

-----

vervolg ...

---

zie ook de herdenking in 2021 door het VOC  en in 2022 en in 2023  en in 2024    
alsook de herdenking in 2019
en de onthulling van het monument Zuiderpark - 29 augustus 2015

info VOC
(c) Gerard Monté 2025

-----

zie ook de herdenkingen in 2021 en in 2022 en 2023 en  2024 (80 jaar bevrijd)   

zie evt ook het Bevrijdingsfestival van 2025

zie evt ook + 15/8/2025  Honi - Herdenking oorlogsslachtoffers Nederlands-Indië 1942-1949 - de Grevelingen  


-----



-----------diverse teksten van de dodenherdenking op 4 mei


de teksten van Erica Scheenstra

Welkom

Hartelijk welkom u allemaal hier aanwezig op deze 4e mei, een dag van gedenken. We zijn hier een uur samen voor bezinning en muziek. We drukken met onze aanwezigheid meer uit dan we precies onder woorden kunnen brengen. Het gaat om eerbied, om dankbaarheid, om uitdrukking van gezamenlijke waarden. Dat is de kracht van het ritueel. Het brengt ons samen en daarin voelen we ons met elkaar verbonden. In een gedeeld verleden en in hoop op een gedeelde toekomst.

Bij dat ritueel hoort ook dat we straks kransen gaan leggen en twee minuten stil zijn bij het Verzetsmonument in de Casinotuin, ook wel de tuin van Vrede en Vrijheid genoemd. Als u daar straks staat, kijk dan eens goed naar dat beeld dat er staat ter ere van het Nederlandse verzet. Het zijn 3 mannen, die symbool staan voor het Nederlandse volk. Het is u wellicht niet eerder opgevallen dat het 3 mannenfiguren zijn. Het is een beeld, dat het lijden en de overwinning op het kwade wil laten zien. Maar wellicht zegt het ons meer. Over de ‘bril’ die de maker en de ontvangers én de kijkers van het beeld op hadden en hebben. Want de Nederlandse bevolking bestond natuurlijk niet alleen maar uit mannen: ook vrouwen hebben in het verzet gezeten. Ook vrouwen – en kinderen - hebben geleden onder onderdrukking.

Soms helpt het om van perspectief te wisselen. Omdat je dan ander of nieuw zicht krijgt op wat je denkt dat waar of vanzelfsprekend is. Vandaag zullen de sprekers dat doen: van perspectief wisselen. Om ons, vrouwen, kinderen, mannen, iets aan te reiken wat ons samenbindt: ons verlangen naar vrede en vrijheid.

Inleiding op het thema
Deze 4e mei is een dag van gedenken, voordat we morgen, op 5 mei de vrijheid gaan vieren. ’s-Hertogenbosch werd in oktober 1944 bevrijd. En dat betekent dat we al 80 jaar in vrijheid kunnen samenleven. In deze dagen van herdenken en vieren kijken we terug, zodat we duidelijker voor ogen hebben hoe wel wél en hoe we níet willen leven. We waarderen wat er nu is. En we richten ons op te toekomst: wat is er nodig om vrijheid te bewaren, te verdiepen, te verstevigen? Je hebt kennis van de geschiedenis nodig omdat je anders geen anker in het nu hebt. Er is een bekend Joods gezegde dat luidt: vergeten is ballingschap, herinneren is verlossing.

Vanavond herdenken we. In een onrustige wereld vol van conflicten. We worden er nog meer bij bepaald dat herdenken geen luxe is, maar noodzaak. Dat herdenken en herinneren meteen een vraag stelt aan onszelf: waar sta ik voor? En waar sta ik voor op? En wat betekent vrijheid voor mij? En wie brengen daar nu offers voor? Wie wordt er nu uitgesloten of gestigmatiseerd?

We weten uit onderzoek dat de mensen die in de oorlogsjaren in het verzet zaten, mensen die we nu helden noemen, hun verzet begonnen door te antwoorden op een vraag. Wil je helpen? Wil je meedoen? Verzet begint niet met grote woorden, maar met kleine daden, dichtte Remco Campert: jezelf een vraag stellen, daarmee begint verzet, en dan die vraag aan een ander stellen.

Herdenken is dus niet iets wat buiten onszelf om kan gaan. Over helden en durfallen – iets wat wij nooit zullen bereiken. Herdenken gaat over al die gewone mensen, die geleden hebben en de dood gevonden hebben omdat zij zich hebben ingezet voor vrijheid en vrede, omdat zij stonden voor de waardigheid van de mens. Op hun schouders staan wij, in hun erfenis leven wij. En het is aan ons te kiezen wat wij doorgeven aan wie na ons komen.

Afsluitend woord:
Vergeten is ballingschap, herinneren is verlossing, is het Joodse gezegde. Ballingschap is een ander woord voor geen thuis hebben, geen grond onder je voeten, geen perspectief op morgen. Velen zijn vandaag de dag in ballingschap. Niet omdat zij hun geschiedenis vergeten zijn, maar omdat anderen over grenzen gaan, van landen, lichamelijke grenzen, grenzen van identiteit en integriteit. Wie dan ziet, en zwijgt, wordt dader.

Daarom gedenken wij, opdat we kunnen herinneren wat we níet willen en juist wél, opdat we kunnen dóen, opdat we kunnen vieren. Daarom zingen wij nu woorden van lang geleden om in ons het besef te vernieuwen dat tirannie en onvrijheid niet het laatste woord heeft, en vrijheid en vrede onderhoudt nodig heeft en dat wij daar iets aan kunnen doen.

Erica Scheenstra
predikant van de Protestantse Gemeente 's-Hertogenbosch

-----


De tekst van de lezing van Sanne Schraa

Wanneer onderdrukking heerst, ontstaat verzet.
Waar de meesten blijven zitten, staat een enkeling op. 1)

Dát deed de in ’s-Hertogenbosch geboren Maria Meuwese.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog speelde zij een langdurige en actieve rol in het verzet.

Maria woonde aan de Vughterstraat 100 samen met haar jongere zusje. Onder hen zat een boter- en kaashandel. Al vanaf 1940 kwam
luitenant Roth geregeld bij Maria in huis. Luitenant Roth was zeer actief in het verzet. Vanuit de Vughterstraat 100 begon hij samen met
enkele vrienden zijn illegale werk.

Maria nam vanaf 1941 steeds vaker vluchtelingen op in haar huis. Dat waren bijvoorbeeld Franse krijgsgevangen die ontsnapt waren, kort bij haar verbleven en vervolgens door anderen naar Frankrijk werden geëscorteerd. Ook geallieerde piloten brachten geregeld de nacht door in haar huis. Maria zorgde dan voor onderdak en voedsel. Haar huis was voor de verzetsgroep van luitenant Roth een belangrijke
doorvoer-plek op weg naar België.

Dit alles moest in alle stilte en het grootste geheim gebeuren omdat de zus van Maria bang was voor alles. Dat was de reden dat zij niet op de hoogte was van de verzetsactiviteiten van Maria. Daarnaast kreeg de huiseigenaar, die ook de boter- en kaashandel op de begane grond runde, geregeld Duitsers over de vloer.

In 1943 werd luitenant Roth gearresteerd. Maria besloot direct om al zijn papieren en hun correspondentie te verbranden, om zo het bewijs van hun verzetsdaden volledig te vernietigen.

Maria voelde een drang tot verzet, stond op tegen onrecht. Zij gaf prioriteit aan het zorgen voor mensen in nood, en bracht daarmee haar
eigen leven, en dat van haar zus, in gevaar. Haar optreden in de oorlog is een uiting van een bijzondere en unieke levenshouding.

Waar Maria voornamelijk vanuit het gevoel om mensen te helpen in verzet kwam, deed Nicoline van Doesburgh dat vanuit een sterk
geloof in God.

Nicoline woonde in een pastorie op de Zuid-Willemsvaart nummer 18. Haar man Jan Douwes was dominee in ‘s-Hertogenbosch en ook actief in het verzet. Hij werd geregeld opgepakt en was daardoor vaak van huis. Nicoline regelde ondertussen alles thuis. Zij zorgde voor hun vele eigen kinderen. Daarnaast zorgde zij voor verschillende onderduikers in hun pastorie, waaronder Joden. Ze was daarnaast nog
actief binnen de Vrouwenbond in ’s-Hertogenbosch.

Tijdens de oorlog hield Nicoline een dagboek bij. Daaruit blijkt dat zij veel met haar man praatte over hun houding in de maatschappij tegen de bezetter. In haar dagboek, dat zij vanaf 18 mei 1942 heeft bijgehouden, schrijft zij:

En ik citeer: “Woensdagavond, 15 september 1943. Er kwam toen Jan uit was, iemand, die vroeg om een adres waar een jongeman kon
onderduiken. Als ik het Jan vertel en wij praten er even over, zegt hij, dat kan wel hier. Ik vind het ook, maar niet zoò. We praten er lang op
door. Jan, als we dat doen, dan vragen we niet: wie en wat ben jij, wat voor risico’s en gevaren zijn er allemaal al vast. Nee, we zeggen: je
kunt komen, je bent welkom, wie je ook bent, maar weet, dat je van nu af aan je te gedragen hebt, zoals het in ons huis past.” Einde citaat.

Ook Nicoline zette zich in voor de kwetsbare en hulpbehoevende medemens.

Toen onderdrukking heerste, kwamen zij in verzet.
Waar de meesten bleven zitten, stonden Maria en Nicoline op.

De onmisbare bijdrage die zij leverden aan het verzet werd na de oorlog geplaatst in de schaduw van de verzetsactiviteiten van mannen.
De mannen waren verzetshelden, vrouwen slechts actief in een ondersteunende rol. Mannen stonden met wapens in de handen in de
frontlinie, vrouwen zorgden thuis enkel voor de onderduikers. In de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog zijn de verzetsdaden van
vrouwen genegeerd.

Daarom herdenk ik vandaag Maria, Nicoline en de vele andere Bossche verzetsvrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in verzet kwamen, voor mijn vrijheid. Ik denk aan hoe zij onderdak boden aan mensen die gevaar liepen, puur vanwege hun politieke,
religieuze of seksuele overtuiging. Hoe zij onder de constante druk van oorlogsgeweld, angst, spanning en stress alle ballen thuis
hooghielden. Hoe zij mannen moreel bijbrachten in een tijd waarin medemenselijkheid geen vanzelfsprekendheid meer was.

Hun houding in de maatschappij tegen de bezetter inspireert mij om zélf in verzet te komen. Doordat hun verhalen en die van vele andere
verzetsvrouwen steeds meer onderdeel uitmaken van de verzetsgeschiedenis, zie ik vrouwelijke voorbeelden om tegen op te
kijken. Zij zijn voormoeders waarmee ik mij kan identificeren waardoor ik vandaag de dag mijn eigen stem durf te laten horen.
Tégen onrecht, tégen onderdrukking, tégen de oorlog in Oekraïne, tégen de genocide in Gaza.

In een huidige tijd van polarisatie haal ik inspiratie uit hun moed. De opkomst van populisme en nationalisme, hier in Nederland, Europa en ver daarbuiten, laat zien hoe kwetsbaar de vrijheid is die Maria en Nicoline ons gaven, en hoe wij moeten blijven vechten voor het
behoud van onze democratie.

Want, nu onderdrukking groeit, is verzet weer nodig.
Niet van een enkeling, maar van ons allemaal.


1) Geïnspireerd op het boek van Mounir Samuel, Nederland voor de Nederlanders. Mijn antwoord op (extreem)rechts, Uitgeverij Nieuw Amsterdam: 2024.

--------



Gedicht van Aniek Hamers

Ik ben hier

De donkere dagen
maken dat je even stil wordt

Ik blijf luisteren
Ook naar wat ik niet kan zien
Ook naar wat ik niet ken
Of nog niet heb geleerd

Kun je oorlog hebben in je eentje?
Kun je vrijheid voelen als je verdrietig bent?
Kun je verdrietig zijn, als je vrijheid kent?

Ja

Ik ben hier

Ik ben kwetsbaar
Ik moet huilen
Ik wil in je armen kruipen
Ik wil terug
Vasthouden aan wat ik had maar
het gebeurt
Als een blaadje
dat valt in het gras
en scheurt

In landen waar bommen vallen
In plaats van bladeren
waar de zomer als winter voelt
als een oneindig donkere nacht
Waar kinderen achter een boekenkast
Niet kunnen spelen
Waar ze ieder moment verraden kunnen worden
Angsten vallen als nachtmerries uit de hemel
En deze, zijn echt

Regen, zon, wolken, donder
Elke regendruppel die valt,
is voor iemand die we moeten missen
Water zal altijd blijven stromen
Regen zal altijd blijven vallen
En blaadjes zullen altijd blijven scheuren

En ik,
Ik ben hier
En ik zie de bomen bloeien
Het bos is de stilte van de natuur
Waar de vogels fluiten
Stilte tussen alle geluiden
En elke dag, denk ik aan jou
Ik zie je zitten in het gras
En denk aan hoe we daar samen zaten
hoe het voelde, hoe het was
Jouw glimlach zal ik nooit vergeten
Iedereen zegt: pluk de dag
En geniet van wat er nu is
Ik probeer het ook
Maar kan jou niet loslaten
Jouw lichtje blijft in mij branden
Als een lantaarn in de mist

Ik ben hier
Ik pluk de dag die jij hebt gezaaid
Kon jij ook maar naar deze bloemen kijken
Zou je me zien als ik naar boven zwaai?
Zie jij hoe ik jou mis?

Ik blijf luisteren
Ook naar wat ik niet kan zien
Ook naar wat ik niet ken
Of nog niet heb geleerd

Ik ben hier
omdat jij er was
dank je,
omdat jij,
ooit durfde te vechten voor mij

----------

De tekst van de toespraak van burgemeester Jack Mikkers


Herdenken zonder verantwoordelijkheid is slechts stilte. De kracht van het verleden is dat je het spiegelt aan jezelf, aan jouw handelen en dus aan vandaag. Pas dan komen de historische lessen tot inzicht, tot leven én tot leren. Geschiedenis als bagage, nooit als verslag van wat is afgesloten.

Dames en heren, je inleven in een ander vraagt lef. Lef om naar jezelf te kijken, lef om met jezelf in gesprek te gaan. Zelfreflectie. "Herdenken betekent uiteindelijk verantwoordelijkheid nemen voor het heden.", zo hield schrijver Arnon Grunberg ons in 2020 voor.

We worden geconfronteerd met situaties die onvoorstelbaar zijn. Leven in extremen, waar het steeds scherper wordt dat individuele keuzes het verschil moeten maken. Het verschil tussen het sámen leven of het individuele leven. Tussen meningen die scherp uiteenlopen of verbindende standpunten. Tussen het langs elkaar of náást elkaar leven...

Vastgeklampt aan een fractie van de werkelijkheid. Geconfronteerd met beelden, verhalen en nieuwsberichten die onze lenzen filteren en vertroebelen. Wie navigeert rustgevend in dit gespannen wereldbeeld? Weinigen. De Tweede Wereldoorlog heeft ons laten zien wat er gebeurt als het samen leven ondergeschikt wordt. En haat gelegitimeerd de overhand krijgt. Als mensen hun menselijkheid verliezen tegenover anderen. Als stilzwijgen groter wordt dan moed. Als vrijheid en rechtvaardigheid onder druk staan.

Mensonterende schendingen, mensen ontheemd, mensen onderdrukt, mensen op drift, mensen verstrikt in propaganda en desinformatie, mensen tegen elkaar opgezet. Vandaag klinkt bij mij - en ik verwacht ook bij u - de oorverdovende echo van het verleden. Het echoot tot op dit moment, tot op de dag van vandaag. Die galm zegt ons dat we het niet meer alleen kúnnen en mógen hebben over 80 jaar geleden. En al helemaal niet op deze plaats. Een plek waar zelfs letterlijk de ketenen worden gebroken om ook vandaag te komen tot strijd, tot moed, tot handelen en tot medemenselijkheid. Dát zouden ruim 900 inwoners aan u en mij willen vragen,. Om hun vroegtijdig - tussen 1940 en 1945 - afgebroken leven betekenis te geven. Deze 900 waardevolle stemmen zijn in onze gemeente het fundament geworden van alle naoorlogse, zelfs hedendaagse zachte stemmen die gehoord moeten worden….

Dames en heren, we leven samen in een gemeente die verandert. Gezichten, talen en tradities – ze vertellen steeds vaker een verhaal van mét elkaar, inclusiviteit en diversiteit voorop. Ik noem dat rijkdom. Het betekent dat we vanuit meer perspectieven het verhaal van ’s-Hertogenbosch schrijven, en kansen aangereikt krijgen om te leren. Van elkaar, en met elkaar. Door onbekende verhalen te horen en te begrijpen. Door oor te hebben voor beangstigende achtergronden. Omdat oorlog geen geschiedenis is en geen geschiedenis méér is. Mensen die pijn en verdriet omzetten in moed om ergens anders verder te gaan. Bijvoorbeeld hier, in onze gemeente. Die hun verhalen toevoegen aan het verhaal van ’s-Hertogenbosch en waar we ruimte geven aan oud en jong om ’s-Hertogenbosch en onszelf van nieuwe, verbindende paragrafen te voorzien..…

(Hier onderbrak de burgemeester zijn toespraak en las Amro Diab zijn gedicht voor)

Alles is weer groen. Laat de verbondenheid in onze stad en gemeente groeien. Laten we het terugkijken samensmelten met het om ons heen kijken. Omkijken naar elkaar. Omdat het verleden én heden ons vertelt wat de kracht en rijkdom van samen leven in ’s-Hertogenbosch is. Alle generaties hier vandaag bijeen, vragen om verbinding. Om te verbinden. Tussen toen en nu. Tussen herinnering en verwachting. Als we de lessen van het verleden echt durven toe te passen, eren we – niet alleen vandaag, maar ook de rest van het jaar - tenminste 900 ontvallen inwoners.

Een diverse stad is niet vanzelf een verbonden stad. Laten we bouwen aan een samenleving waarin ook de verschillen verbinden. Ons 81e jaar in vrijheid vraagt ons dat. Om toekomstige generaties te kunnen laten zeggen: “zij durfden verschil te maken”.

Dank u wel.

----------


Gedicht van Amro Diab

Oorlog
dat is heel spannend
Mensen gaan soms dood
Ze liggen als geplukte bloemen op de grond

Wapens en vliegtuigen maken mensen dood
met raketten
als een regen van stenen

Huizen gaan stuk
Scholen gaan stuk
Straten gaan stuk

Alles is grijs

families gaan uit elkaar
wanneer zullen ze elkaar weer zien?

Papa ging weg
Hij vluchtte om niet te hoeven vechten
Hij zat 2 jaar in Turkije
Daarna ging papa naar Nederland en
Weer gingen er twee jaar voorbij
Mijn tranen waren een waterval van verdriet

Nu ben ik ook in Nederland
Dat is beter
Hier is geen oorlog
Mijn familie is samen
Ik heb vrienden hier
Ik mis mijn vrienden in Syrië

Ooit ga ik terug!
als de oorlog helemaal weg is
dan zie ik al mijn familie weer

Alles is weer groen

--------------------------------

De tekst van Eric Alink

Reservebank

Het was in een bos in Oisterwijk. Zijn bewakers blinddoekten hem met een donkere lap. Enkele
minuten eerder hadden ze hem gevangengenomen. Nu poseerden ze triomfantelijk met hem. De
vijand, een tranende trofee in trainingsbroek. Ze dirigeerden hem naar een open plek tussen de
dennen. Daar wachtte het vonnis en de tenuitvoerlegging van de straf. De zomerzon brandde
onverstoorbaar, want seizoenen hebben geen benul van goed en kwaad. Aarzelend begonnen enkele
vogels aan Die Unvollendete van Schubert. Ik was bang voor wat ging komen.

Mok
Ik? Ja, ik was getuige. Maar niet van een tragedie in de Tweede Wereldoorlog. Dit tafereel is uit de
zomer van 1970. Met tientallen jeugdspelers van BVV ben ik op voetbalkamp in Oisterwijk. Het is een
week van lekke luchtbedden, thee uit zinken ketels en muggenolie die amper werkt. Die middag
spelen we landverovertje in het uitgestrekte bos. Wij zijn rood, de vijand is geel. We kruipen en
sluipen met vlaggen. Als je een vooruitgeschoven spion van de tegenpartij weet te lokaliseren, mag
je hem inrekenen. Onze voetbaltrainer, meneer Tax van het Zuidoosterfront, heeft beide teams
opdracht gegeven om voor uitgeschakelde tegenstanders een milde straf te verzinnen.
Daar staat-ie, reserve-keeper Tonnie, de dikste jongen van team geel. Geen enkele Oisterwijkse
struik heeft zijn zwaarlijvigheid kunnen camoufleren. Na de overmeestering voeren we hem af. Op de
open plek waar de geblinddoekte Tonnie zijn straf zal ondergaan, pakt onze aanvoerder een mok
waarin een witte drab zit. Het is een mengsel van tandpasta, karnemelk en peper. Een andere jongen
pakt een lepel. Tonnie zal genadepap moeten eten.

Ladder
Maar nog voor de krijgsgevangene het bevel krijgt om zijn mond te openen, stappen enkele jongens
ginnegappend naar voren. Een van hen pakt de mok, draait zich om en plast in de ijzeren beker. Met
een lepel roert hij de urine door het witte goedje. 'Mond open', klinkt het even later.
Nietsvermoedend gehoorzaamt Tonnie, in afwachting van een hap genadepap. Wij kijken met
pakweg twintigen toe, niemand grijpt in. Zwijgend kiezen we ervoor om niet te kiezen wat een keuze
voor opportunisme is. Even later rukt Tonnie rukt de blinddoek van zijn hoofd en spuugt het gore
goedje uit. Lachend onthult iemand de receptuur. Tonnie huilt, rent kokhalzend naar de rand van de
open plek, geeft over. En ik ben getuige, vooral van mijn eigen onbeweeglijkheid. In dit schuldige
landschap, waar geen ladder van Armando naar de hemel voert, heb ik geen vin verroert.

Looizuur
Een voorval in je kindertijd kan harder etsen dan looizuur. Na het voetbalkamp van 1970 nam ik me
heilig voor dat ik nooit meer zou wegkijken voor onrecht. Die belofte kon de schaamte over m'n
lijdzaamheid in het bos niet uitwissen. Wel voerde ik in monologues interieurs de halfhartige
verontschuldiging aan dat ik een bleu ventje was. Een brekebeen, die in het elftal op z'n best werd
gedoogd. Als in een kruiswoordraadsel de omschrijving 'meubelstuk' [elf letters] stond, dacht ik nooit
aan 'keukenstoel' of 'bijzettafel' maar aan 'reservebank.'

Zelden kwam ik met vuile voetbalkleren thuis. Toch leerde ik veel. Zittend op de reservebank –
samen met Tonnie – zag ik de schoonheid en de gruwel van groepsdynamiek, de zin van
onverzettelijkheid, het belang van erkende spelregels en de gevolgen van de buitenspelval – zowel
op het gras als in de grote wereld. Het zou mij onvergetelijke levenslessen opleveren. Na twee
seizoenen stopte ik bij BVV. De roodzwarte vlag ging niet halfstok, er drupten geen tranen op de
kleedkamervloer. Ik vertrok opgelucht, maar zou de leerzame uren op de reservebank gaan missen.

Geen spel
Het is vijfenvijftig jaar later. Ik denk nog weleens aan Tonnie. Steeds vaker, eerlijk gezegd. Want ik zie
in toenemende mate de herhaling van wat zich in het Oisterwijkse bos afspeelde. Op een andere
schaal, maar de mechaniekjes zijn hetzelfde.
Nog altijd vindt landverovertje plaats, bewijzen de leiders van Rusland, Amerika en Israël. Alleen: het
is geen spel.
Nog altijd telt de wereld Tonnies, joden, moslims en andere mikpunten en zondebokken. Hun aantal
groeit, want met hun uitsluiting kunnen we onze eigen angst en onzekerheid bezweren.
Nog altijd hangen we aan de lippen van aanvoerders, vooral wanneer ze het paradijs beloven in ruil
voor onze volgzaamheid. Want hoe complexer de wereld, des te sterker is de verleiding van hun
botte overheersing, de almacht van de leugen en de schone schijn van versimpeling.
Nog altijd dulden we grofgebekte leiders die lak hebben aan de spelregels. Luidruchtig verhangen ze
bordjes. Kijk zelf maar. In het duel tussen FC Kabaal en Vraagteken United staat laatstgenoemde op
verlies.

Nooit meer?
Tijd voor een oproep: verlaat de tribunes niet! Maak spandoeken, blaas op toeters, laat je horen. Blijf
Vraagteken United aanmoedigen, want er wordt al te veel voor zoete koek aangenomen. Sta op van
reservebanken, blijf niet toekijken. Doe iets. Het klopt: het kost moeite om op een goede afloop te
rekenen. Om leiders te geloven. Want vertrouwen komt te voet en gaat in een golfkarretje of – zo u
wilt – in een walm van wodka of kruitwolk boven Gaza. Maar we zijn het geloof in een goede afloop
verplicht aan democratie en rechtsstaat. Aan onze kinderen en aan onszelf. Aan de ruim
negenhonderd mensen in Den Bosch die in de Tweede Wereldoorlog hun leven voor onze vrijheid
gaven.
'Nooit meer', zeiden we in 1945. We zijn tachtig jaar verder. 'Nooit meer' is geen zoete geruststelling
voor het slapen gaan. 'Nooit meer' is ook geen levenslange garantie. 'Nooit meer' is de tijdloze
waarschuwing dat wij kort van memorie zijn. Dat zelfs twee woorden al in vergetelheid kunnen
raken. 'Nooit meer' vertelt ons dat herinneren belangrijk is, maar dat het vooral op daden aankomt.

Uitgesproken bij de Dodenherdenking in Den Bosch op 4 mei 2025. © Eric Alink

---------------------------------------------------